بحران آب در بلوچستان: سدهایی که بلای جان روستانشینان شده‌اند
دو سد بزرگ پیشین و زیردان درحالی یکی خشک شده و دیگری به معضل تبدیل شده که قرار بود شاخص دسترسی به شبکه آب در روستاهای محروم جنوب بلوچستان را متحول کند.
خشکسالی، بی‌آبی و بحران آب در سیستان و بلوچستان و به‌ویژه در بلوچستان به خط قرمز رسیده است؛ این استان به گواه سازمان هواشناسی با ۷۴ درصد افت بارش نسبت به سال گذشته در صدر استان‌های کم بارش قرار گرفته است؛ هم چنین سیستان و بلوچستان با فراگیرترین و همه‌جانبه‌‌ترین خشکسالی در ایران روبه‌رواست؛ مرکز مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان در تازه‌ترین برآورد خود اعلام کرده تمامی مساحت سیستان و بلوچستان دچار خشکسالی از درجه‌های خیلی شدید، شدید و متوسط شده است.
برای استانی که پایین‌ترین میزان دسترسی به شبکه آب در کشور را دارد و عمده مردم آن به‌طور ویژه در روستاها به شبکه آبرسانی متصل نیستند و با تانکر‌های سیار آبرسانی سقایی می‌شوند؛ خشکسالی فراگیر به گواه کارشناسان یعنی تیرخلاص.
بیشتر بخوانید
یک‌میلیون نفر در سیستان و بلوچستان “آب” ندارند؛ آیا انتقال آب از عمان به نتیجه می‌رسد؟
آبرسانی سقایی در بلوچستان بحرانی می‌شود؛ احتمال قطع سهمیه ۱۵لیتری روستاها+ تصاویر
برای بالابردن شاخص دسترسی مردم سیستان و بلوچستان به ویژه مردم محروم‌تر بلوچستان به شبکه آب؛ طرح‌های آبرسانی زیادی از سال‌های گذشته اجرا شده است؛ مهم‌ترین طرح آبرسانی، پروژه آبرسانی از دو سد بزرگ جنوب بلوچستان، زیردان و پیشین، است که آن‌قدر اجرای شبکه‌های پایین دست این دو سد طولانی شد که یکی خشکیده و دیگری با دام انداختن آب بلااستفاده پشت سد به جای یار خاطر به بار خاطر روستانشینان تبدیل شده است.
مدیرعامل آب و فاضلاب روستایی سیستان و بلوچستان می‌گوید: عملیات آبرسانی از سد ۲۰۷ میلیون مترمکعبی سد زیردان رودخانه کاجو قصرقند، با هدف آبرسانی و ایجاد شبکه آشامیدنی و زه‌کشی برای بیش‌از ۷۱ هزار نفر از مردم ۲۶۱ روستاهای پایین دست شهرستان‌های قصرقند و سرباز از سال ۱۳۸۴ آغاز شده است.
عبدالاحد ریگی می‌افزاید: سد زیردان در سال ۹۰ به‌بهره‌برداری رسیده و هم‌اکنون بنا به برآورد ما ۵۰ میلیون مترمکعب آب دارد که می‌تواند نیاز روستاهای پایین دست را برای چندسال برآورده کند؛ امیدواریم شبکه پایین دست آن که بیش‌از ۲۰۰ میلیاردتومان برای آن هزینه شده و یا می‌شود دهه فجر امسال به بهره‌برداری برسد.
طرح و سد بزرگ دیگر، سد پیشین شهرستان سرباز است که شبکه پایین دستش آن قدر طولانی شد تا خشکید؛ مجیب حسنی معاون عمرانی فرمانداری سرباز می‌گوید: آب پشت سد ۱۷۵ میلیون مترمکعبی پیشین به‌دلیل افت شدید بارش و خشکسالی فراگیر خشک شده و عملا غیراستفاده است؛ این سد هم‌اکنون کمتر از ۲۵ میلیون مترمکعب آب دارد که ۱۸ میلیون مترمکعب آن رسوب و غیرقابل بهره‌برداری است؛ بنابراین عملا خشک شده است.
مجیب حسنی می‌گوید: شبکه پایین سد پیشین که از مهرماه ۹۶ اجرایی شده قرار بوده به ۲۰۷ روستای شهرستان چابهار و شهرستان سرباز آبرسانی کند که حالا عملا منبع آب آن غیراستفاده است.
دو سد بزرگ بلوچستان در حالی یکی خشک شده و دیگری روی ریل بی پولی جلو می رود که تنها امید روستانشینان بحران زده برای ماندن بودند.
ساخت سدها خشکسالی را تشدید کرد
رئیس شورای اسلامی شهرستان چابهار می‌گوید: با آنکه سدسازی عملا پروژه ردشده‌ای در دنیاست اما بر ساخت آن‌ها در دهه ۷۰ تاکید شد؛ روستاهای پایین دست این دو سد بزرگ می‌توانستند از نعمت خدادادی آب دریا و شیرین‌سازی آن سیراب شوند.
معین‌الدین سعیدی در گفت‌وگو با تسنیم می‌افزاید: شبکه دو سد بزرگ پیشین و زیردان اگر به‌بهره‌برداری می‌رسید، شاخص دسترسی مردم فقط شهرستان چابهار به آب را تا حد قابل توجهی افزایش می‌داد و از ۲۱ درصد فعلی که پایین‌ترین در کشور است، به بیش‌از ۶۰ درصد می‌رساند.
وی تصریح می‌کند: این واقعا اوج بی‌تدبیری است که سد ایجاد بشود، آب بالااستفاده پشت سد بماند اما شبکه پایین دست آن قدر طولانی شود تا یکی از سدها بدون آنکه استفاده‌ای برای روستانشینان داشته باشد، بخشکد. درحال حاظر خط انتقال آب از سد زیردان به‌پیر سهراب و آبرسانی به ۲۶۱ روستای پایین‌دست معطل ۱۴ کیلومتر لوله‌گذاری است. سال ۹۵ قرار بوده شبکه پایین دست به بهره برداری برسد، بعد گفتند هفته دولت ۹۷ و حالا هم می‌گویند دهه فجر؛ آب بالااستفاده پشت سد و در خطر خشک شدن و روستاهای پایین دست تشنه آب!
وی تاکید می‌کند: مشکلاتی که سد زیردان و پیشین با به تاخیرافتادن شبکه پایین دستشان ایجاد کردند، خشکسالی را تشدید کرد؛ سدها در حالی آب‌ها را نگه داشتند و خشک شدند که مردم پایین دست تشنه آب بودند و خیلی از تغییرات در پدیده اکولوژی منطقه که موجب تشدید خشکسالی شد ناشی از سدسازی بود.
سعیدی خاطرنشان می‌کند: تاکیدمان این است که سدزیردان سریعتر طبق قول داده شده به‌بهره‌برداری برسد و سرنوشت سد خشک‌شده پیشین را پیدا نکند؛ بهانه عدم اعتبار برای ما و مردم پذیرفتی نیست؛ چگونه برای احیای دریاچه ارومیه فقط در سال ۹۴، ۱۴۶۷ میلیاردتومان می‌توانیم اختصاص دهیم، چگونه برای فاز یک توسعه بندر چابهار ۴ هزار میلیاردتومان می‌توانیم اختصاص دهیم اما آب شهرستان چابهار و جنوب بلوچستان که تمامی برآورد سدهای آن به ۵۰۰ میلیارد تومان هم نمی‌رسد نمی‌توانند بودجه اختصاص دهند.
هرچه باشد؛ تعلل در اجرای دو سد بزرگ بلوچستان درحالی است که با توجه به ساحلی بودن جنوب بلوچستان و استفاده از آب‌های بیکران، ساخت این سدها از همان ابتدا کارشناسی و معقولانه نبود؛ دو سد بزرگ پیشین و زیردان که قرار بود شاخص دسترسی به شبکه آب در روستاهای محروم جنوب بلوچستان را متحول کند؛ یکی خشک شده و دیگری به معضل تبدیل شده است.
