پلنگ ایرانی در سیستان و بلوچستان در معرض انقراض

 

زاهدان-خبرگزاری مهر: اعتقادات و باورهای مردم سیستان و بلوچستان در حمایت و حفاظت از گونه‌های منحصر بفرد حیات وحش همچون تمساح پوزه کوتاه و یا پلنگ ایرانی در نوع خود بی‌نظیر است زیرا آنها معتقدند که حمایت از تمساح‌ها برای آنها برکت می‌آورد و احترام به پلنگ ایرانی احترام به طبیعت و آفرینش است.

ه گزارش خبرنگار مهر، با وجود اینکه همه ساله تعداد بسیار زیادی از دام‌های عشایر در سیستان و بلوچستان در دامنه کوه‌های بیرک و تفتان طعمه پلنگ ایرانی می‌شود اما مردم محلی با تحملی قابل توجه از قاتل دام‌های خود حمایت می‌کنند و آسیبی به سلطان حیات وحش سیستان و بلوچستان نمی‌رسانند.

قاتلانی که مورد حمایت هستند

با وجود اینکه همه ساله تعدادی از دام‌های عشایر منطقه سراوان مورد حمله پلنگ ایرانی قرارمی گیرند اما ساکنان بلوچستان به دلیل علاقه به محیط زیست و حفاظت از این گونه در حال انقراض از کشتن و یا آسیب رساندن به قاتل دام هایشان خودداری می‌کنند.

رئیس اداره محیط زیست شهرستان سراوان با بیان این مطلب در گفتگو با مهر اظهار داشت: در حالیکه گربه‌سانان وحشی به دلیل کمبود صید در مناطق جنوبی استان سالانه به 2 هزار راس دام عشایر آسیب وارد می‌کنند اما عشایر اقدامی در راستای نابودی و یا کشتن این حیوان ارزشمند انجام نمی‌دهند.

موسی دهقان‌نژاد بیان داشت: عشایر سراوان مردمانی صبور هستند و اعتقاد دارند که خدا حیوان را خلق کرده و تغذیه آن برعهده انسان‌هاست و احترام به حیوانات احترام به طبیعت و آفرینش است.

وی اظهار داشت: بر اساس شواهد به دست آمده عمده زیستگاه این گربه سان در استان ارتفاعات منطقه حفاظت شده بیرك در محدوده شهرستان‌های سراوان و نیكشهر و مناطق نصرت آباد، بزمان و كنارك است و بر اساس سرشماری و شواهد موجود تعداد 10 قلاده از پلنگ ایرانی در این مناطق زندگی می کنند.

وی در گفتگو با مهر ابراز داشت: اداره محیط زیست همه ساله در راستای مساعدت به منظور حفاظت از این حیوان در آستانه انقراض به عشایر منطقه در صورت امکان کمک مالی می‌کند.

وی گفت: سازمان محیط زیست همچنین هر ساله به منظور تامین آب شرب حیوانات وحشی در مناطق حفاظت شده نسبت به ایجاد آبشخور، حوضچه و احیای چشمه ها در این مناطق اقدام می کند.

دهقان نژاد ادامه داد: به منظور حفظ نسل حیوانات وحشی از جمله خرس سیاه بلوچی و پلنگ همچنین این سازمان همزمان با فرا رسیدن فصل زمستان و یخبندان با توزیع یونجه خشک، خرما و رها سازی چهارپایان در مناطق حفاظت شده و ارتفاعات نسبت به تامین غذای گونه های در حال انقراض اقدام می کند.

وی پرداخت خسارت به عشایر بابت تلف شدن دام هایشان بر اثر حمله حیوانات وحشی و همچنین بیمه دام ها را بهترین راهکار برای حمایت از عشایر و همچنین کمک به حفظ گونه های نادر در این منطقه عنوان کرد.

کوه بیرک مهمترین زیستگاه پلنگ ایرانی

منطقه حفاظت شده كوه بيرك در جنوب سیستان و بلوچستان با گستره بيش از 70 هزار هكتار در سراوان مهمترين زيستگاه پلنگ در بلوچستان ايران است كه اين گونه يكي از بزرگ ترين نژادهاي پلنگ در دنيا را نيز تشكيل مي دهد.

ارتفاعات سيستان و بلوچستان از زيستگاه هاي مهم پلنگ ایرانی است که در طی سال های گدشته متاسفانه به دلیل خشکسالی های حادث شده بسیاری از پلنگ های بلوچستان را وادار به حمله به احشام و دام هاي عشاير و بوميان کرده است.

ضبط و تصوير برداري از پلنگ در منطقه ايرندگان در فروردین سال 88 در كوه بيرك سراوان توسط دوربين هاي تله اي همچنين مشاهده رد پا و عكسبرداري از قلمرو زيستي اين گونه در منطقه شكار ممنوع مك سرخ و همچنین مشاهده آثار و علائم در منطقه شكار ممنوع بزمان از پلنگ ایرانی اين نويد را مي دهد كه هنوز هم مي توان به غناي زيستي و جاذبه هاي طبيعي ارزشمند و جهاني اين استان اميدوار بود.

شواهد و تصاویر به دست آمده در مجموع با توجه به شرايط خاص توپوگرافي منطقه از جمله جغرافياي طبيعي ارتفاعات صعب العبور، شرايط زيستي و اقليمي مناسب به ويژه وجود جمعيت طعمه و پوشش گياهي قابل توجه داراي جمعيت حاکی از حضور و زندگی 10 قلاده پلنگ ایرانی در سیستان و بلوچستان است.

ارتفاعات صعب العبور در تفتان، گوهر كوه ايرندگان، خاش، كوه بيرك و كوه سفيد سراوان، ارتفاعات پلنگ كوه سيستان، مناطق راسك و سرباز، مناطق دامن و بيردف و بزمان ايرانشهر و ارتفاعات شهرستان كنارك مهمترين زيستگاه هاي پلنگ در سیستان و بلوچستان است.

پلنگ ایرانی در فهرست قرمز

مدیرکل اسبق حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان نیز با بیان اینکه خشکسالی‌های مستمر موجب تهدید حیات وحش به خصوص پلنگ‌های ایرانی در سیستان و بلوچستان شده است اظهار داشت: حدود 10 قلاده پلنگ ایرانی در سیستان و بلوچستان زیست می کنند که در طی سال های گذشته تمامی تلاش‌ها برای حفظ بقای این جانور به کار گرفته شد.

خسرو افسری بیان داشت: کمبود خوراک و مواد غذایی به ویژه در فصل زمستان موجب می‌شود تا این جانور دام‌های روستائیان در مناطق حفاظت شده کوه بیرک و شهرستان های سراوان ونیکشهر را موجب حمله قرار دهد.

وی گفت: از آنجا که منبع تغذیه این جانور را حیوانات سم دار مانند بز کوهی و گوسفند تشکیل می دهد لذا دام های موجود در منطقه همواره در معرض حمله این گربه سان وجود دارند و در این راستا این سازمان در سال گذشته بیش از سه نوبت نسبت به پرداخت خسارت بابت تلف شدن دام های روستائیان اقدام کرده است.

وی افزود: این جانور در نقاط جنگلی، كوهستان ها در ارتفاعات زیاد تا سه هزار و ۵۰۰ متر زندگی می كند و نواحی پردرخت، صخره ای و نزدیك به رودخانه ها را ترجیح می دهد، كمتر به پایین تر از كوهپایه ها می آید و به ندرت در دشت ها دیده می شود.

وی اضافه کرد: خوراك اصلی این جانوار سم دارانی مانند گوسفند، بز كوهی و گاهی خوك وحشی است و هنگامی كه این نوع شكارها كمیاب باشند از پرندگان، جوندگان و حیوانات كوچك تغذیه می كند.

افسری در گفتگو با مهر گفت: متاسفانه این گونه کمیاب در معرض خطر انقراض قرار داشته و جمعیت آن رو به کاهش است و به دلیل پراکندگی و وسعت زیاد زیستگاه آن در استان لذا امکان سرشماری دقیق در این رابطه وجود ندارد اما تخمین زده می شود تعداد 10 قلاده از این گونه در مناطق حفاظت شده زیست می کنند.

وی زیستگاه این گربه‌سان را در ارتفاعات کوه بیرک از توابع شهرستان سراوان و همچنین مناطق نصرت آباد و بزمان عنوان کرد و ادامه داد: از آنجا که این گونه کمیاب در فهرست جانوران حفاظت شده این سازمان قرار دارد محیط بانان سازمان محیط زیست استان به طور مستمر با بازدید در قالب گشت‌های محیطی شواهد و نحوه زندگی این جانور کمیاب را در طی سال های گذشته مورد بررسی قرار داده و از آن حفاظت کردند.

وی اظهار داشت: پلنگ از گونه‌های حمایت شده در ایران محسوب می‌شود و در فهرست قرمز ” IUCN”در معرض خطر قرار دارد که روند جمعیتی آن رو به کاهش است و بر اساس ضمائم ‘”ITIS” به عنوان گونه در معرض نابودی طبقه بندی شده است.

افسری از عامل اصلي تهديد كننده نسل پلنگ ایرانی را تخريب زيستگاه و شكار آنها، كاهش جمعيت طعمه و نبود ثبات اكولوژيكي در زيستگاه‌هاي اين گونه اشاره كرد و افزود: به همین منظور و با هدف جلوگیری از انقراض این گونه با ارزش اداره کل محیط زیست سیستان و بلوچستان با انجام تحقيقات و برگزاري كارگاه‌ها و كلاس‌هاي آموزشي براي بوميان منطقه، ساماندهي تشکل های مردم نهاد و پرداخت زيان هاي وارده به خسارت ديدگان سعی کرده تا از انقراض اين گونه با ارزش جلوگيري کند.

کوه بیرک زیستگاه پلنگ ایرانی

منطقه حفاظت شده کوه بیرک در سیستان و بلوچستان با مساحت ۷۳ هزار و ۲۱۷ هکتار در نزدیکی شهرستان سراوان در استان سیستان و بلوچستان با تنوع گیاهی یکی از اصلی‌ترین نواحی زیست پلنگ ایرانی محسوب می‌شود.

كوه بيرك تنها منطقه حفاظت شده در شهرستان مهرستان است كه امتداد آن به شهرستان خاش مي‌رسد و يكي از مناطق بكر و زيبا در شهرستان مهرستان محسوب می‌ شود كه جانوراني همچون پلنگ،خرس سياه، كل و بز، قوچ و ميش درآن زندگي مي‌كنند.

بلندترین نقطه شهرستان مهرستان رشته کوه بیرک است که از مرکز مهرستان شروع و پس از گذشتن از شهرستان خاش و اتصال به کوه‌های تفتان، زاهدان و بیرجند به کوه‌های بینالود در استان خراسان متصل می شود و از مناطق چهار گانه تحت حفاظت محیط زیست است.

منطقه حفاظت شده بیرک بیش از 73 هزار هکتار وسعت دارد و قله این کوه با 2 هزار و 750 متر ارتفاع دومین قله بلند استان پس از تفتان در استان است که آب و هوای مطبوع و معتدل دارد.

وزن يك پلنگ بالغ ایرانی در این زیستگاه به 90 كيلوگرم و طول بدنش به 180 سانتي متر مي رسد و رنگ‌ هاي سفيد، زرد، زرد قرمز يا زرد خاكستري در خال هاي اين حيوان وجود دارد.

اين نوع پلنگ ايراني زندگي در نقاط جنگلي و كوهستاني، ارتفاعات بالاي سه هزار و 500 متر، نواحي پردرخت و صخره اي و نزديك رودخانه را ترجيح مي دهد و خوراك اصلي اين جانور گوسفند، بز وحشي و گاهي خوك وحشي است و در صورت كمياب بودن شكار از پرندگان، چرندگان و حيوانات كوچك ديگر نيز تغذيه مي كند.