گزارش و جمعبندی يکساله از فعاليت کميته “در راه اتحاد فراگير و دموکراتيک”*

توضيح :

هدف کنفرانس “اتحاد فراگير و دموکراتيک” که در تاريخ پانزدهم مهرماه 1402 (هفتم اکتبر 2023) در شهر فرانکفورت آلمان برگزار شد، اعلام علنی “مبانی مشترک ما برای گفتگو در راه اتحاد فراگير و دمکراتيک” بود. اين متن مشترک با ارزيابی تمامی نيروهای امضاکننده، همچنانکه در مقدمه آن آورده شده است، از “شرایط حساسی که خيزش زن، زندگی، آزادی بوجود آورده و همگرایی و همبستگی لازم و ممکن در میان احزاب و گروهها و شخصیتهای مخالف رژیم را بە خواست عمومی مردم تبديل نموده است”، تهيه شده بود تا به سهم خود به خواست “اتحاد وسيع و دموکراتيک که ضرورتی برای اعتلای انقلاب کنونی و پیروزی آن به شمار رفته و می رود”، پاسخی درخور داده باشند.

آنها باورمند به اين امر بوده و هستند که “تحقق یک اتحاد فراگیر عليه جمهوری اسلامی مستلزم اینست کە همگان، دیالوگ بر مبنای مشترکات ممکن را پذيرفته باشند”.

با هدف فوق و با تمرکز بر ضرورت “گفتگو” و “رايزنی”، کنفرانس اکتبر که حاصل تلاشهای قابل توجه و چشمگير مجموعه نيروهای امضاکننده متن “مبانی مشترک ما برای گفتگو در راه اتحاد فراگير و دموکراتيک” بود، برگزار شد.

همچنانکه وعده داده شده بود، روند طی شده تا کنفرانس و نيز روند تلاشهای بعدی که برشمرده شده بودند، از جمله نتايج رايزنی‌ها و گفتگوها با جريانات سياسی متعدد، می بايست پس از يک دوره معين جهت اطلاع نيروهای شرکت کننده، مدعوين، رسانه‌ها و به ويژه جامعه سياسی و علاقمند کشور و افکار عمومی ارائه شود.

بنابراين، چگونگی تدارک و فعاليتهای تا برگزاری کنفرانس، و سپس آن بخش از فعاليتهای اعلام شده در کنفرانس که تا کنون صورت گرفته‌اند، به صورت زير به عنوان گزارش و جمعبندی يکساله از طرف کميته “در راه اتحاد فراگير و دموکراتيک” ارائه می شود.

لازم به تاکيد است که آگاهانه و در حال حاضر از نام بردن نيروهای مخاطب اين پروژه در اين نوشته خودداری شده است و به اشاره تلويحی به آنان کفايت شده است. بدين دليل که ترجيح داده شده است تا با هماهنگی و رضايت و توافق آنها، اين امر در آينده و طی جلسات علنی از طرق مختلف و از جمله طی يک کنفرانس عمومی يا يک نشست مطبوعاتی صورت گيرد تا هر جريانی که از آن نام برده می شود بتواند همزمان به سئوالات و يا نکات ذيربط پاسخ دهد. اميدواريم اين امر با توافق همه جريانات مورد نظر و يک جا صورت بگيرد لذا در اين جمعبندی به مضامين پاسخها و عکس العمل‌ها و يا جمعبندی رايزنی‌ها به طور کلی و بدون اشاره مستقيم به اسامی جريانات بسنده می شود.

مقدمه :

مبارزه برای کسب آزادی و استقرار آن در کشور ما ايران به دلايلی که خوشبختانه امروزه هرچه بيشتر بر غالب نيروهای سياسی عيان شده است، امر اين يا آن نحله سياسی به تنهائی و چه بسا حتی يک مجموعه کم و بيش همگن و همسوی اجتماعی هم نبوده و نمی باشد.

مبارزه برای رهائی از هرگونه تبعيض و ستم در ايران کنونی ايجاب می کند تا احزاب، سازمانها و جریان‌های سياسی همسو تا آنجا که می توانند و می بايد، در راه يگانه کردن فعاليتهای عمومی خود کوشا بوده و به اتحادهای گسترده ممکن نائل آيند.

بديهی است که همه را با هم نمی توان زير يک سقف گرد هم آورد اما ميان منطق “يا هيچ يا همه”، و بنا بر اصل پلوراليسم سياسی، راهی هست که از ميان تشکيل بلوک‌بنديهای متعدد و هر کدام مرکب از بيشترين نيروهای هر طيف سياسی که کم و بيش بر سر استراتژی مرحله‌ای باهم تفاهم دارند، طی می شود. آنگاه می توان اميدوار بود که مسير همکاری ميان اين مجموعه‌ها هموار گشته و چه بسا از آن فراتر مقدمات اجماع غالب آنها در يک پروژه مشترک فراهم شود.

گرچه متاسفانه با اين مهم از طرف جريانات مختلف به يکسان برخورد نمی شود اما در مقابل و خوشبختانه، نيروهائی بوده و هستند که عليرغم پيشينه و سابقه سياسی و برنامه و نظرگاههای متفاوت، تلاشهای مشترکی را در اين عرصه آزموده و برخی از آنها را به سرانجام رسانده‌ و در پی هرچه گسترده تر نمودن و فراگيرتر کردن آنها بوده و می باشند.

از جمله اين نيروها، مجموعه سازماندهندگان کنفرانس اکتبر (امضاکنندگان متن ” مبانی مشترک ما برای گفتگو در راه اتحاد فراگير و دموکراتيک”) را می توان برشمرد که طی ساليان متمادی و بسيار قبل تر از اينکه ضرورت اتحاد به اين وسعت نمايان شود، عليرغم مشکلات و موانع بسيار، برخی اتحاد‌ها را شکل دادند که هم‌اکنون وجود دارند و می توان گفت از جمله ائتلافهای سياسی کنونی به شمار می روند که گرچه با مشکلات عديده‌ای دست و پنجه نرم می کنند و از کمبودهای معينی در عرصه‌های گوناگون رنج می برند، اما نه تنها برای قوام موجوديت خود تلاش می کنند بلکه برای فراگيرتر نمودن اتحاد و ائتلافی که پايه‌گذاری کرده‌اند پروژه معينی را سازمان دادند چرا که دستاوردهای مقدماتی و اوليه، پيش شرط دستاوردهای بزرگتر جهت ایجاد یک اتحاد گسترده و فراگير می باشد.

گزارش زير ناظر بر تلاش و فعاليت اين مجموعه از نيروها طی يک سال گذشته و تحت عنوان “در راه اتحاد فراگير و دموکراتيک” می باشد.

گزارش فعاليت يک ساله

جنبش زن، زندگی، آزادی نه تنها بر آنچه که در مقدمه گفته شد صحه گذاشت، بلکه  ضرورت تسريع روند اتحادها را نيز به گونه‌ای برجسته نمايان ساخت. در جريان اين خيزش عظيم، چند ائتلاف سياسی که از قبل از خيزش ژينا موجوديت يافته بودند که در مجموع بيست جريان سياسی را شامل می شدند، به طور طبيعی همکاری و همسوئی چشمگيرتری نسبت به بقيه  را چه در پاسخ به فراخوانها و چه در موضع‌گيريهای معينی از خود نشان دادند. در جريان پيشرفت جنبش، ضرورت يک ابتکار که درخور وضعيت بوجودآمده باشد از طرف و با همکاری اعضای اين مجموعه، آنها را به سوی تهيه يک برنامه پايه‌ای جهت گسترش هرچه بيشتر اتحاد و نيل به اتحادی وسيع و فراگير با در نظرگرفتن چارچوب‌های همخوان با مبانی مشترک هر يک از آنان، سوق می داد.

در ديماه ١٤٠١ / ژانويه ٢٠٢٣ مقدمات يک طرح پی ريخته شد که در نيمه دوم اسفند ماه و اوائل ماه مارس همانسال، در نخستين نشست جمعی همه جريانات مزبور مورد بررسی و تبادل نظر قرار گرفت. به عنوان جمعبندی مقرر شد پيشنويس ارائه شده تحت عنوان “مبانی مشترک ما برای گفتگو در راه اتحاد فراگير و دموکراتيک” پس از ارائه ملاحظات و پيشنهادات معين، و رفع نواقص متن، نهائی و هر چه زودتر در درجه نخست به تعدادی از جريانات سياسی به منظور جلب مشارکت و سپس به دايره وسيع‌تری از جريانات و در نهايت به جنبش ارائه شود.

بدين منظور گروه کاری مسئول تدارک و سازماندهی نشست، به گونه موقت مامور جمع‌آوری پيشنهادات و اصلاحات شد. اين کار صورت گرفت و جمعبندی اصلاحات و پيشنهادات در اختيار نهادی که مسئوليت نهائی کردن متن را عهده‌دار بود قرار گرفت. پس از يک دوره مشورت و تبادل نظر و مباحث لازم، سرانجام در اواخر ارديبهشت‌ماه ١٤٠٢ / ماه می ٢٠٢٤ در نشست دوم با حضور هيئتهای نمايندگی قريب به اتفاق جريانات، متن نهائی “مبانی مشترک ما برای گفتگو در راه اتحاد فراگير و دموکراتيک” تصويب و همان گروه کار موقت مسئوليت تدارک نشست برای چگونگی اجرای پروژه و ترسيم نقشه راه مربوطه را عهده دار شد.

تا قبل از برگزاری اين نشست در تيرماه / اواسط ماه ژوئيه، نقشه راه و زمانبندی پيشنهادی برای پروژه «مبانی مشترک ما برای گفتگو در راه اتحاد فراگیر و دموکراتیک» تدارک و تهيه شد و در نشست مزبور ارائه شد.

موضوع اصلی نشست، تعیین کمیته ای برای پيشبرد پروژه مشترک و تقسيم کار اوليه بود که صورت گرفت و بدين ترتيب اجرای پروژه مشترک تحت مسئول کميته تعيين شده در دستور کار قرار گرفت.

فعاليت پيشبرد پروژه همانگونه که در آغاز اشاره شد به دو دوره، قبل و بعد کنفرانس اکتبر تقسيم می شود.

در دوره نخست، الويت بندی نيروهای مورد مراجعه، دعوت به سهيم کردن آنها در پيشبرد پروژه به صورت مشترک و آنگاه تدارک و برگزاری کنفرانس و علنی کردن پروژه، در دستور کار قرار گرفته و برای آنان برنامه ريزی لازم به عمل آمد

مضمون پيام اصلی دعوت از ديگران، نه پذيرش تام وتمام “مبانی مشترک ما …” بلکه تشويق و ترغيب و جلب مشارکت نيروهای مورد خطاب در ضرورت سهيم شدن هريک در سازماندهی گفتگوها به منظور مراجعه جمعی به ديگران و شناسائی رفع موانع همکاری و اتحاد، استوار بود. برای نمونه در دعوتنامه خطاب به نيروهای مورد مراجعه آمده بود : “در مقابل شرايطی که همه ما بدان واقف هستيم، به تهيه یک طرح و ارائه مبانی لازم برای ديالوگ ميان نيروهای وسيع‌تری، پرداخته‌ايم. ما مصمم هستیم با دراز کردن دست یاری به سوی همه نیروهائی که تبادل نظر و گفتگو بر مبنای کلیت این طرح را می پذيرند، با هم و در کنار هم در راه ایجاد اتحادی وسيع، فراگير و دموکراتيک گامی موثر برداريم.”

اين پروسه مدت زمانی را به خاطر جلسات گفتگو با نيروها، مراجعه به مدعوين و مهمانان و سخنرانان مورد نظر و همچنين تدارک بهينه کنفرانس، به خود اختصاص داد.

به لحاظ کلی و با در نظر گرفتن آنچه که هدف کنفرانس اعلام شده بود و طبق نقشه راه پيش بينی شده بود، کنفرانس برگزار شد. پس از کنفرانس، ارزيابی و بررسی نقاط ضعف و قوت آن و نيز ترسيم چشم‌انداز و مراحل آتی فعاليت، توسط کميته مسئول و همه دست‌اندرکاران صورت گرفت و جمعبندی آن ارائه شد.

تا آنجا که به موضوع اصلی، يعنی متن “مبانی مشترک ما …” برمی گردد، ملاحظات و پيشنهادات سازنده‌ای برای رفع نواقص متن و هرچه نزديک‌تر نمودن آن به مطالبات جنبشهای اجتماعی گوناگون در داخل کشور، ارائه و ثبت شدند.

*برای اطلاعات بيشتر، به گزارش کمیته تدارک کنفرانس “در راه اتحاد فراگیر و دمکراتیک” از طريق پيوند‌های مستقيم درج شده در آخر اين مطلب مراجعه شود.

پس از کنفرانس، به طور طبيعی مدت زمانی صرف ارزيابی از پروسه طی شده تا کنفرانس و برشماری نکات قوت و ضعف و نتيجه‌گيری از آن شد. در دوره دوم و پس از جمعبندی از نتايج کنفرانس، کليت نقشه راه مبتنی بر سه وظيفه زير ترسيم شد :

الف : سازماندهی رايزنی و ديدارهای دو جانبه

ب : سازماندهی سمينار يا نشست حضوری وسيع از جمله با طرفهای مذاکره و با اين ملاحظه که همزمان، پاسخگوئی به چگونگی دخالت دادن متخصصان، فعالان جامعه مدنی، … ، در این پروژه در دستور قرار گيرد

ج : جمعبندی نهائی پس از دو مرحله فوق

تلاش و فعاليت کميته بنا به تقسيم بندی فوق به طور عمده ناظر بر سازماندهی و برنامه ريزی و تدارک و برگزاری گفتگوها و رايزنی‌ها (طبق اولويت‌بندی صورت گرفته در دوره اول) با نيروهای سياسی مورد نظر بود. اما قبل از سازماندهی گفتگوها، مهلت زمانی معينی به تلاش مجدد برای سهيم نمودن جرياناتی ديگر در ادامه فعاليت کميته در نظرگرفته شد. پس از اتمام اين مهلت، جلسات گفتگو و رايزنی طبق جدولبندی زمانی از قبل آماده شده، در طول بيش از شش ماه سازماندهی شده و برگزار شدند.

اين جلسات را نيز می توان به دو مرحله تقسيم کرد. مرحله اول بر گفتگو و رايزنی به صورت کلی و عام در مورد پروژه و مبانی مشترک استوار بود. پس از مرحله اول و به منظور هدفمند‌تر نمودن گفتگوها و تمرکز بر نکات گرهی مورد تفاوت و پرهيز از گفتگوهای پراکنده، از جريانات شرکت کننده در گفتگوها درخواست شد تا ملاحظات، اصلاحات و پيشنهادات خود را بر اساس متن “مبانی مشترک ما …” مکتوب نمايند. همه آنها از اين امر استقبال نمودند و بدان متعهد شدند. بخشی از آنان با پايبندی به تعهد داده شده، اين امر را عملی نمودند.

بدينگونه مرحله دوم گفتگوها ناظر بر ارزيابی، بررسی و بحث و گفتگوی متمرکز بر نکات گرهی مورد بحث با هدف مشخص نتيجه‌گيری از درجه اختلافات و اشتراکات و با تمرکز روی آنان بود.

لازم به ذکر است که تنظيم روابط و سازماندهی جلسات و تدارکات جلسات مشترک گفتگو زمان بيشتری را از آنچه که تصور می شد به خود اختصاص می دادند به گونه‌ای که بخش ميانی اين مرحله به دليل مشکلات و گرفتاری هر طرف مذاکره برای زمان‌بندی و يا تنظيم جلسات، صرف زمان زيادی را طلبيد که در غالب امر خارج از اراده کميته بود.

مهمترين دستاورد اين دو مرحله از گفتگوها را شايد بتوان در اين نکته خلاصه نمود که مجموعه تلاشهای به کار رفته، ولو در بازه‌ای زمانی که ممکن است طولانی به نظر برسد، شفاف سازی در مورد نيت و ادعای جريانات در قبال گرهگاههای اصلی جامعه از يک طرف و درجه پذيرش نزديکی در اتحادها و همراهی با نيروهای گوناگون از جانب آنها می باشد. در واقع امر اين گفتگوها نشان داد که گره‌های کار کجا هستند و مقولاتی که می بايست تلاش برای تفاهم بر سر آنها ادامه يابد کدامها هستند. ملاحظاتی معين و از جمله کمرنگ بودن مطالبات اجتماعی و جايگاه جنبشهای مربوطه که به درستی نشان شده بود، به طور طبيعی مورد پذيرش قرار گرفت.

برخی تفاوت‌ها از نظر ما “ثانوی” بوده که در حال حاضر بدانها اشاره نمی کنيم و يا از تفاوت درک و دريافت از پروژه و مباحث جانبی در مورد عبارت “فراگير” می گذريم که برخی از نيروها متاسفانه از يک طرف آن را با “همه با هم” يکی می پنداشتند و از آن به عنوان دليلی به منظور “تقليل” مطالبات استفاده می کردند ولی از طرف ديگر، اين امر را برای خود در منظور نمودن يک مقوله از نظر آنها “پايه‌ای”، صادق نمی دانستند، و يا مرز “همکاری” با “اتحاد” و “ائتلاف” را ناديده می انگاشتند و …، تفاوتهای اصلی اما به طور خلاصه که می توان متاسفانه اذعان داشت که قابل پيش‌بينی بود بر سر دو مقوله جمهوری و فدراليسم می باشد. در واقع امر ما با دو گرايش برخورد داشتيم : گرايش و نظری که اولی را می پذيرفت اما برای دومی دلايلی ارائه می دادند که متاسفانه و بنا به تجربه، بر تفاوت تنها در “عبارت”، اتکا نداشت و در لابلای استدلالات نزديکی ملموسی با محتوای مورد نظر هم استتناج نمی شد. و گرايش دوم که هر دو مقوله را مانع “اتحاد عمومی” قلمداد می نمود. پديده‌ای که بارها متاسفانه ناکارآمدی آن تجربه شده‌است و در واقع از اصل “همه با هم” تبعيت می کند.

پس از انجام دو دور گفتگو با قريب به اتفاق جريانات متفاوت، نشست مشترک اعضای هيئت گفتگو کننده و کميته “در راه اتحاد فراگير و دموکراتيک” در اوائل ماه اگوست به منظور بررسی تلاشهای به عمل آمده و ترسيم گامهای بعدی فعاليت برگزار شد. اهم جمعبندی نشست به قرار زير می باشد :

یک سال از آغاز تلاش «در راه اتحاد فراگیر و دموکراتیک»، و چند ماه از کنفرانس هفتم اکتبر ۲۰۲۳ و سپس قریب به دو دور کامل از گفتگوها با جریانات مختلف، سپری شده است. اکنون زمان ارزیابی از این روند، بررسی فعالیتهای مرتبط با آن، بحث و تبادل نظر و ترسیم چشم انداز و یا تعیین برنامه کاری و فعالیت آتی، فرا رسیده است.

با در نظر گرفتن مباحث انجام شده در مورد برداشت متفاوت و ارزیابی از نقاط گرهی، ادامه گفتگوها بدینگونه و در قالبهای “دو طرفه” و غير علنی بر سر تفاوتهای اصلی، مگر در موارد استثنائی، منتفی می‌باشد.

ایده یک يا چند  سمینار در درجه اول مشترک و جمعی از جمله با طرفهای مذاکره برای تمرکز بر مفاهیم مورد اختلاف و بیان علنی آنها، می تواند مورد بررسی قرار گیرد. همانگونه که در نقشه راه دوره دوم (پس از کنفرانس) تاکيد شده بود موضوع چگونگی دخالت دادن متخصصان، فعالان جامعه مدنی، …، نيز در این مباحث در دستور قرار می‌گيرد.

با توجه به واقعيت منشا و تبعات گفتمان جنبش زن، زندگی، آزادی و مطالبات اعلام شده در داخل کشور، ما اعتقاد داريم برای مقولات مورد تفاوت به اندازه کافی پاسخ مطلوب داریم که می بایست در سطح علنی بیان کنیم و ديگران نيز به همين گونه نقطه نظرات و دلايل دوری و نزديکی با اين پروژه را لااقل در موارد اصلی مورد مناقشه خود در سطح جنبش ابراز دارند. بدينگونه افکار عمومی و خاصه نهادهای سياسی و فعالان جنبش در جريان امور قرارگرفته و به سهم خود خواهند توانست کم و بيش و از طرق و زاويه‌های گوناگون در تَعّين مقولات اصلی نقش ايفا نمايند.

به مانند اين گزارش، روند و نتايج و جمعبندی فعاليتهای آتی نيز در مهلت زمانی مناسب گزارش خواهد شد.

لازم به يادآوری است که ادامه تلاش برای پروژه مشترک “در راه اتحاد فراگير و دموکراتيک” و پيگيری آن نه تنها به معنی در سايه قرار گرفتن فعاليت ائتلافهای امضا‌کننده اين پروژه مشترک نبوده و نخواهد بود بلکه با توجه به موانع بسياری که طی يک سال گذشته تجربه شدند، هر دو ائتلاف بر تشديد فعاليت و گسترش خود (و از جمله “همبستگی فراگير برای آزادی و برابری در ايران” به تبع “تفاهم نامه” جامع و ترکيب اجتماعی متنوع نيروهای تشکيل‌دهنده آن)، تاًکيد ويژه دارند.

کميته “در راه اتحاد فراگير و دموکراتيک”

١٤ شهريورماه 1403 / ٤ سپتامبر 2024

پيوند‌: گزارش و گزارش تصويری کمیته تدارک کنفرانس «در راه اتحاد فراگیر و دمکراتیک» از برگزاری آن به همراه متن کامل “مبانی مشترک ما برای گفتگو در راه اتحاد فراگیر و دمکراتیک”، “پيامهای افتتاحيه و پايانی کنفرانس”

https://www.akhbar-rooz.com/219448/1402/07/19/

https://asre-nou.net/php/view.php?objnr=60628

https://asre-nou.net/php/images/new/conference-baraye-etehade-faragir.mp4