تفتان نماد استقامت بلوچستان

تفتان نماد استقامت بلوچستان و بلندترین رشته کوه در سیستان و بلوچستان است.
رشته کوه آتشفشانی تفتان بین ۲۸درجه و۳۰دقیقه الی ۲۸درجه و۵دقیقه عرض شمال و۶۰درجه و۵۰دقیقه تا ۶۱درجه ۱۵درجه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قراردارداین کوه در چهل و دو کیلومتری شمال شهر خاش بین شهر میر جاوه وشهرستان خاش واقع شده است .ارتفاع آن ازسطح متوسط آب های خلیج فارس ۳۹۴۱متر ونسبت به دشت های اطراف حدود دو هزار متراست.
برخی بر این باورند که نام کوه تفتان از واژه تفت به معنی گرم وسوزان امده است و این تسمیه به علت خروج آتشفشانی مرکب از بخار اب وگاز گوگرد از دهانه آن است.

تفتان در زبان پارسی به معنای مکان گرما است. این آتشفشان فعال است و گازهای گوگرد در دهانه آن منتشر می‌شوند. کوهنوردان عموما از یال غربی صعود می‌کنند که پناهگاه مجهزی ساخته شده‌است.

کوه تفتان در اصطلاح محلی به چهل تن معروف است به طوری که شایع است چهل تن از راشد ین مذهبی در این کوه ناپد ید شده اند از این روکوه چهل تن نامیده می شود وشاخک شمال آن نیز به همین سبب به اسم کوه زیارت معروف شده است و درگذشته محل زیارت اهالی این نواحی بوده است.

کوه تفتان دارای ۴قله شامل قله ی شمالی که مرتع تر می باشد وبه نام”کوه زیارت” معروف است،قله ی جنوبی که کوتاه تر و آتشفشانی است و ” مادرکوه” نامیده می شود،قله ی شمالی شرقی که” صبح کوه” نام دارد و قله ای که در مغرب مادرکوه قرار گرفته نرکوه نامیده می شود، می باشد.

مسیر دسترسی به قله تفتان در جاده خاش به زاهدان اگر از خاش به سمت شمال حرکت می کنید پس از حدود ۲۰ کیلومتر تابلوی بزرگی مسیر دسترسی به قله تفتان را به شما نشان می دهد.

اگر از زاهدان به سمت خاش حرکت کنید حدود کیلومتر ۱۳۰ به خروجی روستاهای تمندان و گوشه می رسید.از سر جاده تا دو راهی که سمت راست آن با تابلویی شما را به طرف اردوگاه راهنمایی می کند حدود ۲۰کیلومتر، و از دو راهی تا اردوگاه ۸کیلومتر راه پیش رو خواهید داشت.

کوهنوردان برای صعود به قله ی تفتان باید ازطریق زاهدان به دهستان “کوشه” نرسیده به شهر خاش عزیمت نموده و از آن جا به روستای خم چین رفته سپس از طریق تنگ گلو راه ادامه می یابد.

اب این دره دارای املاح گوگردی است و قابل مصرف نمی باشد بنابراین باید از چشمه ای موسوم به اب خوش که در نزدیکی تنگ گلو قرار دارد ودارای اب سالم و گوارایی است استفاده نما یند.

از آن جا که از روستای کوشه(مرکز دهستان کوشه)تا قله ی کوه حدود پانزده کیلومتر است.معمولا مدت صعود به قله حدود ۱۰ساعت طول می کشد . دسته های مختلف کوهنورد به قله تقتان صعود کرده اند که اولین صعود در اخر سال ۱۸۹۳برابر با ۱۲۷۲شمسی به سرپرستی ژنرال “سرپرسی سایلس” انگلیسی انجام یافت و”سون اندرسن فون هدن” سیاح معروف سویدی که اکثربیابان های دنیا را بررسی و مطالعه کردنیز به کوه تفتان صعود کرده است.

به طور کلی در نواحی کوهستانی همانند دامنه های کوه تفتان شامل” چون آباد” ، “چانلی”،”امیرآبادکهنک”،” سرکم”،” کوشه”،” ترشاب وبالاخره قسمت های خاوری آن که به نواحی “سنگان” و”سرشک” محدود است ،میزان حرارت از حد معمول تجاوز نمی کند و نواحی یاد شده در فصل تابستان حکم ییلاق رادارند چنان که در پیش گفتیم “سر پرسی سایکس” که دراواخرسال۱۸۹۳میلادی به قله ی تفتان صعود نموده است می گوید: (( چشم اندازهای این حدودبهترین مناظر زیبای ایران است.))

درقلل کوه تفتان سه دریاچه وجود دارد که به دریا سرمعروف اند دو دریاچه در قسمت شمال واقع اند که عمق آن ها کم واغلب دارای آب گوارا می باشند ودیگری که نسبتابزرگ تراست (۳۵۰x250 متر)دارای آب شوردایمی است.

درپیرامون کوه تفتان دره های متعددی است که آب های قسمت شمال وشرق آن به صورت رودخانه ” لادیز” و” گزد” به رود میر جاوه که امتداد رود” تالاب” یا “تلخ آب” است می ریزدوآب دره های جنوبی کوه تفتان داخل دره ی خاش می گردد وبه سبب ارتفاع بسیار ودره های پرآبی که این کوه در آن منطقه ی گرم وسوزان دارد در فصل تابستان ییلاق مردم طایفه “ریگی” ودیگر عشایر بلوچ ساکن پیرامون شهرستان خاش است.

در دامنه های کوه تفتان شرایط طبیعی برای نشو ونمای اشجار و گیاهان جنگی بسیار مصاعد و درختانی بوجود امده که گر چه به انبوهی و شکوه جنگل های مازندران ذمی رسند امادارای اشجار مفیدی شامل پسته ی کوهی ، بادام کوهی و اشجار قیمتی این جنگل ها شامل ارژن، سیاه چوب، گز، تاگزوغیره که میوه ی ان ها مورد استفاده ی اهالی است؛ می باشد.
اشجار مزبنه یا را می توان نام برد.

رییس اداره میراث فرهنگی شهرستان خاش در ابن باره گفت: یکی از مهمترین جلوه ها و جاذبه های طبیعی استان، قله تفتان است.

عبدالصمد کرد افزود: از نظر زمین شناسی در دوره کواترنر، آتشفشانهایی در ایران وجود داشته است که امروزه قلل آنها از ارتفاعات مهم می باشند.

وی اظهار کرد: در حال حاضر برخی از آن آتشفشانها در مرحله گوگردزایی بوده و از دهانه آنها بخار آب و گازهای گوگردی خارج می شود و کوه تفتان واقع در جنوب شرقی ایران و در فاصله ۵۰ کیلومتری شمال شرقی شهرستان خاش، از جمله این آتشفشانها است.

کرد تصریح کرد: وجود چشمه های آب معدنی و‌ آب گرم متعدد در اطراف آن ویژگی خاصی را به این منطقه بخشیده است.

وی ادامه داد: چشمه آب معدنی جم چین در شمال غربی کوه تفتان، چشمه آب معدنی آمنی در غرب تفتان و در منتهی الیه رودخانه بیدستور، چشمه آب معدنی بر آب در غرب تفتان با ارتفاع ۴۰۵۰ متر سبب شده است تا خاش و نواحی اطراف آن یکی از خوش آب و هواترین نقاط استان به شمار آید و هم چنین بارندگی بیشتر نسبت به سایر نقاط استان و نیز پوشش گیاهی غنی در اطراف آن به دلیل ارتفاع زیاد از دیگر امتیازاتی است که منطقه خاش از آن سود می جوید.

کرد تاکید کرد: ویژگیهای محیطی این کوه آتشفشانی سبب شده تا تفتان به یکی از مهمترین جاذبه های طبیعی استان تبدیل گردد و هر ساله علاقمندان زیادی را از اطراف و اکناف به خود جلب نماید که در این بین سهم کوهنوردان بیش از دیگر گروههاست.

لازم بذکر است این کوهستان زیبا با مناظر دیدنی، آب و هوای خوش و پوشش گیاهی مناسب و چشمه های زلال آب، یکی از مناطق گردشگری شرق کشور محسوب می شود.

گفتنی است ویژگی ها و استعدادهای طبیعی تفتان، جذابیت های بسیار زیادی برای گردشگران داخلی و خارجی دارد و این ویژگی های منحصر به فرد اگر با امکانات و سرمایه گذاری مناسب همراه شود می تواند سالانه گردشگران بی شماری را به سوی خود جذب کند و در این راستا نیازمند همت مسئولان می باشیم.