رویای اویغورستان ، نویسنده رستم قابل

جهان خارج در مورد مبارزه تاریخی تبتی‌ها برای استقلال زیاد می‌داند، اما در مورد رویای اویغورها برای تاییس یک دولت در سین کیانگ، در شمال تبت اطلاع خیلی کم است، منطقه‌ای که خود اویغورها از آن اویغورستان یا تنها “میهن” نام می‌برند.

رویای اویغورستان

رستم قابل

اویغورهای شمال غربی چین به دلیل محدودیت آزادی‌هایشان در کشورشان سالها پیش به کشورهای همسایه آسیای مرکزی فرار کردند. اما حالا نفوذ رشد چین در منطقه، مبارزه اویغورها در آسیای مرکزی را برای استقلالشان غیر ممکن کرده است.
جهان خارج در مورد مبارزه تاریخی تبتی‌ها برای استقلال زیاد می‌داند، اما در مورد رویای اویغورها برای تاییس یک دولت در سین کیانگ، در شمال تبت اطلاع خیلی کم است، منطقه‌ای که خود اویغورها از آن اویغورستان یا تنها “میهن” نام می‌برند.
آخرین تلاش برای ایجاد چنین دولت در سال ۱۹۴۹ توسط چینی‌ها سرکوب شد، که در پی آن بیش از ۶۰ هزار اویغور مجبور شدند از طریق مرز شوروی به آسیای مرکزی پناه برند.
حالا در این منطقه حدود ۳۵۰ هزار اویغور زندگی می‌کنند و تا چندی پیش آنها به صورت آزاد می‌توانستند صدای خود را برای حمایت از خودگردانی در منطقه سین کیانگ بلند کنند.
اما اکنون در حالی که چین برای بنیاد خطهای لوله نفت و گاز، راه‌های آهن، راهها و مناطق تجارت آزاد سرمایه به منطقه می ریزد زمان دیگر تغیر کرده است.
قهرمان خواجم بردی، نماینده کنگره بین الملی اویغورها در آسیای میانه می‌گوید: “نفوذ چینی‌ها بر آسیای میانه در حال افزایش است. آنها تقریبا جمعیت اویغورها در قزاقستان را کنترل می‌کنند. حالا حرف زدن درباره مشکلات اویغورها در سین کیانگ غیر ممکن شده است. هر کسی در باره آنها صحبت کند مجازات می‌شود.”
آقای خواجم بردی قبلا رهبر یک حزب سیاسی بود اما می‌گوید مقامات قزاقستان از ثبت نام آن سالها خودداری کرده‌اند. او دیگر نمی‌تواند به ازبکستان و یا قرقیزستان سفر کند. هر گاه که او تلاش می‌کند وارد این کشورها شود او را پس می‌گردانند.
اما اویغورها در قزاقستان هنوز هم از آزادی‌های که در چین برایشان ممنوع است برخوردار هستند، در آن جا حتی به دینشان که مسلمان هستند با شک می‌نگرند.
داشتن ریش بلند برای مردان جوان اویغور در چین ممنوع است و افراد زیر سن ۱۸ سال نمی‌توانند برای گذاشتن نماز وارد مساجد شوند، در حالی که برای زنان محدودیت‌هایی در پوشیدن حجاب اسلامی اعمال شده است.
حتی برگزاری گردهمایی‌های فرهنگی سنتی برای مردان از جمله بحثها، محافل موسیقی و عید های مذهبی به ندرت در چین مجاز است.
ملکه، یک مهاجر اویغور ۴۳ ساله در قزاقستان می‌گوید او متوجه تغییر دیگری در فضای سیاسی شده است که افزایش خطر مسترد شدن است.
وی می‌گوید تعداد انگشت شماری از اویغورهایی که مقیم کشورهای آسیای مرکزی شده‌اند پس فرستاده شده‌اند اما حالا او از امنیت خود نگران است.
ملکه (نام مستعار او) در سال ۲۰۰۵ پس از آن که پدر و برادرش برای حضور در تظاهرات ضد دولتی زندانی شدند و برایش دستور داده شد که ترک حجاب کند و در غیر آن زندانی خواهد شد، وارد قزاقستان شد.
در ابتدا به او اسناد و مدارک پناهندگی دادند اما او می‌گوید حالا این اسناد را پس گرفته‌اند. حتی با وجود ازدواج با یک مرد قزاق او احساس ناامنی می‌کند.
او می‌گوید: “من خیلی از بیرون رفتن می‌ترسم. من دیگر احساس امنیت نمی‌کنم، چرا که چین درب بغلی است.”
چین نیز به همان اندازه از اقلیت اویغوری که متوسل به خشونت می‌شود احساس ناامنی می کند.
در چند سال گذشته سین کیانگ شاهد تعدادی از حملات خونین بوده است، از جمله در سال ۲۰۱۴ حملاتی با سلاح سرد در ایستگاه راه آهن در جنوب غرب چین، که ۲۹ کشته و ۱۳۰ زخمی بر جای گذاشت و حمله به یک بازار در سین کیانگ که ۳۱ نفر در آن جان دادند.
چین می‌گوید عاملان این حملات به شبکه‌های جهادی جهانی مرتبط هستند. تایید این ادعا اگرچه سخت است ولی این که برخی از جوانان اویغور به اسلام افراطی می‌گروند یک واقعیت است.
صدرالدین عیوبف، یک امام مسجد در منطقه اوغورنشین آلماتی، پایتخت پیشین قزاقستان که بر تن لباس به سبک غربی دارد می‌گوید: “حالا افراط گرایی در همه جوامع وجود دارد و سرچشمه آن ناآگاهی آدمان از اسلام واقعی است. آنها دین را به اشتباه می‌گیرند.”
زمانی از او در مورد نقطه نظرش در باره توسل اویغورها به خشونت در سین کیانگ سوال شد او لحظه ای مکث کرد: “کسی نمی‌تواند بگوید چرا اویغورها دست به تروریسم می‌زنند. ما در سین کیانگ نبودیم. شاید آنها را سرکوب کرده باشند. شاید آنها پدران یا فرزندان خود را از دست داده باشند؟”
یکی از روش‌های وی برای نگه داشتن جوانان در راه درست جلب آنها به ورزش است. در حیات مسجد بنیاد جای مخصوص برای تنیس و بسکتبال ادامه دارد.
بسیاری از اویغورها معتقدند که فعالیت‌های اقلیت ستیزه جو آرزوی آنها برای دستیابی به یک میهن مستقل را به خطر می‌اندازد، زیرا که بهانه برای سرکوب به دست چین می‌دهد. اما رویای یک دولت اویغور بسیار زنده باقی می‌ماند، حتی اگر در حال حاضر آن در قزاقستان، ازبکستان و قرقیزستان و همچنین در سین کیانگ، زادگاه این ایده تبدیل به یک تابو شده است.