مردم اقلیم کردستان عراق پای صندوق همه‌پرسی استقلال
– اصلاحات اجتماعی در عربستان که حقوق زنان را در مرکز توجه قرار داده ریشه در تغییر نسل‌ها و گسترش تکنولوژی ارتباطات و روح زمان دارد.
در هفته‌های اخیر خبرها و گزارش‌ها درباره‌ی اصلاحات در زمینه‌ی حقوق زنان در عربستان از یک‌سو دنیا را حیرت‌زده کرد و از سوی دیگر به شدت مورد استقبال فعالان حقوق زنان و نهادها و افراد مدافع حقوق بشر و همچنین تشویق کشورهای پیشرفته قرار گرفت.
زنان عربستان اسیر در چارچوب‌های برگرفته از احکام شرع و حد و حدودهای دیکته شده از سوی اسلام و قرآن، دیدند که همه اینها در عرض چند روز یکی پس از دیگر به فرمان حکومت و تصمیم مجلس فرو ریخت.
تصویب طرح «مفتی‌های زن» و حق صدور فتوا در مجلس، اجازه حضور زنان در کنار مردان در استادیوم‌ها، اجازه‌ی دریافت گواهینامه رانندگی و اتومبیل راندن برای زنان، در کشوری که تعصبات دینی و فرهنگی در آن همواره بیداد کرده است و در کنار جمهوری اسلامی ایران، یکی از آبشخورهای بنیادگرایی اسلامی بوده، اصلاحاتی است که کمتر از یک انقلاب نیست. این در حالیست که اجازه‌ی سفر بدون «قیم» و موافقت همسر و… را قبلا در سال ۲۰۱۵ دریافت کرده بودند.
شهروندانی که هنوز در شوک این اصلاحات انقلابی بودند ناگهان دیدند که در جده باشگاه مشت‌زنى و بدن‌سازى دختران افتتاح شده و در تلویزیون دولتی عربستان بعد از سال‌ها کنسرتی از ام کلثوم، بانوی آواز جهان عرب، پخش می‌شود.
در کشوری که هیچ جنبش مترقی اجتماعی و سیاسی چشمگیری وجود نداشته و ندارد، این تغییرات تنها از حکومتی بر می‌آید که ضرورت زمان را تشخیص داده باشد.
اینکه آیا این اصلاحات بنیادین به پشتوانه‌ی آل سعود تا چه اندازه با رشد فکری و ذهنی جامعه‌ی سی میلیونی این کشور همخوانی دارد و آیا پس از مدتی، مانند سال ۵۷ و پس از اصلاحات شاه فقید ایران، به ضد خود تبدیل نخواهد شد، موضوعی است که آینده نشان خواهد داد.
واکنش رسانه‌های جمهوری اسلامی
تلویزیون العالم، سیمای برون مرزی رژیم ایران که به زبان عربی پخش می‌شود چهارشنبه ۱۲ مهر در گزارشی تغییر در وضعیت آزادی‌های مدنی زنان را «اصلاحات نمایشی» خواند و مدعی شد که عربستان تلاش می‌کند چهره‌ای جدید و متفاوت از آنچه هست را از خود به نمایش بگذارد. نه تنها رسانه‌های وابسته به جمهوری اسلامی ایران (از زاویه‌ی منفی) بلکه بسیاری از رسانه‌ها و فعالان غربی و فعالین حقوق زنان (از زاویه‌ی مثبت) در یک موضوع دیدگاه مشترک دارند: این تغییرات با سیاست‌های محمدبن سلمان ولیعهد جوان و حمایت‌های ملک سلمان بن عبدالعزیز پدرش ارتباط مستقیم دارد و بر مبنای «سند چشم انداز ۲۰۳۰» صورت می‌گیرد که هدف آن مدرن کردن عربستان در ابعاد گوناگون اقتصادی، سیاسی و اجتماعی است.
سندی که از سوی سیدعلی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی مورد غضب قرار گرفت و اجرای آن در ایران متوقف ماند.
رقابت حکومت‌های متعصب و مدعی
دکتر مهران صولتی، جامعه‌شناس و تحلیلگر مسائل سیاسی و اجتماعی از ایران در یادداشتی که در کانال‌های تلگرامی جامعهشناسی منتشر شده با اشاره به اینکه مشخص نیست این آزادی‌ها که حکومت عربستان به زنان داده تا کجا ادامه خواهد یافت،
گفته است این اقدامات هر چه باشد «رونمایی از قدرت نرم و نوظهور عربستان در مواجهه با رقیب دیرینه و توانمند منطقه‌ای خود یعنی ایران تلقی می‌شود».
او شرحی نوشته بر مواجهه میان انقلابی که به سنت گرایید (ایران) و سنتی که ابعاد انقلابی یافته است (عربستان).
صولتی معقتد است، انقلابی بودن در ایران بیشتر به معنای مبارزه با مظاهر لیبرالیسم تفسیر شد و پویایی انقلاب از درون به بیرون منتقل گشت و سنت به جای آن نشست.
در مقابل، سنتی‌ترین کشور خاورمیانه با در اختیار داشتن «منحط‌ترین نظام سیاسی» که ترکیبی از سلطنت نفتی، ایدئولوژی وهابی و پتانسیل تروریسم‌پروری است، حالا با قدرت گرفتن یک ولیعهد جوان زمینه‌های اجتماعی خود را برای پرشتاب کردن موتور توسعه در این کشور در پیوند با غرب آماده می‌کند و در واقع «سنت از بیرون به درون منتقل شد و صبغه‌ای انقلابی یافت».
او در پایان نتیجه گرفته «تحولات اجتماعی اخیر در عربستان بدون تردید فشار مضاعفی را بر ایران برای اصلاحات اجتماعی وارد کرده و چالش مشروعیت یا کارآمدی نظام های سیاسی را به دوران جدیدی وارد می‌کند».
تاثیر اقتصاد بر تغییرات اجتماعی
فاطمه کریمی، فعال و پژوهشگر حقوق زنان و نویسنده کتاب «تراژدی تن» از پاریس به کیهان لندن می‌گوید: «تغییرات اخیر در عربستان صرفاً به دلیل رعایت حقوق زنان و افزایش برابری‌های جنسیتی و افزایش حقوق و ازادی‌های مدنی زنان نیست و مسائل اقتصادی در آن سهم عمدهای دارد».
به باور فاطمه‌ی کریمی، عربستان در دو سال اخیر مبلغی در حدود ۱۰ تا ۱۲ میلیارد دلار مقروض شده و می‌خواهد وابستگی ۹۰ درصدی خود به نفت را کمتر کند و چون باید مسیرهای اقتصادی دیگری را امتحان کند،
طبیعتاً به نیروی کار بیشتری نیاز دارد و روی زنان که نیمی از جامعه را تشکیل می‌دهند حساب کرده است. وی میافزاید، بر اساس پیشبینیها در آینده بیش از ۳۰ درصد نیروی کار عربستان را زنان تشکیل می‌دهند، پس این کشور نمیتوانست همچنان با حفظ ساختار قدیمی و سنتی خود نیمی از جمعیت کشورش را از ورود به نیروی کار منع کند.
واکنش جامعه‌ی ایران
رفع ممنوعیت رانندگی زنان در عربستان به سرعت یکی از مهم‌ترین عناوین خبری جهان را به خود اختصاص داد. شبکه‌های اجتماعی از اظهار نظر‌ها در مورد این خبر پر شد و عده‌ای از فعالان حقوق زنان در غرب تمجید و تشویق خود را نثار شاهزاده محمد بن سلمان ۳۲ ساله که گفته می‌شود مبتکر این طرح بوده روانه کردند.
در ایران شهروندان به اتفاقات اخیر عربستان واکنش‌های متفاوتی نشان داده‌اند. گروهی عنوان کردند اصلاحات اخیر عربستان توانایی این را دارد که خط باطلی باشد بر روی نظریه‌ی «راه اصلاحات تدریجی و طولانی است».
از جمله برخی با اشاره به تغییراتی که در عربستان در حال شکلگیری است انگشت انتقاد را به سوی حکومت و اصلاحطلبان گرفته‌اند و با طنزی که ردخور ندارد عنوان کرده‌اند: گویا اشتباهی رخ داده و نتیجه مشارکت گسترده ما در انتخابات ایران، به جای جمهوری اسلامی بر آل سعود تأثیر گذاشته!
به راستی این حجم از تغییرات ملموس در این مدت کم بسیار رشک‌برانگیز است!
به نظر می‌رسد تغییرات در عربستان سبب می‌شود تا جامعه‌ی ایران نیز نگاهی به خود و مطالباتش بیندازد. فاطمه کریمی موافق است که این تغییرات سطح مطالبات زنان ایرانی را بسیار بالاتر از قبل میبرد، به ویژه آنکه زنان ایران در مقایسه با زنان دیگر کشورهای منطقه خود را بسیار پیشروتر میدانند با این حال تاکید می‌کند،
در مقایسه با جوامع مدرن، تغییرات صورت گرفته در جامعه عربستان «چهرهی مضحکی» دارد و نمی‌توان گفت که اصل حقوق زنان برای حکومت عربستان مهم بوده است.
دوستی با دوست جمهوری اسلامی
به فاصله کوتاهی پس از این تغییرات، پادشاه عربستان به همراه یک هیات بلندپایه به عنوان نخستین پادشاه این کشور روانه‌ی روسیه شد و مورد استقبال باشکوه پوتین قرار گرفت. دو کشور میلیاردها دلار قرارداد در زمینه‌های انرژی و تسلیحاتی امضا کردند از جمله قرارداد خرید سیستم موشکی اس- ۴۰۰ آن هم در شرایطی که هنوز یک سال از تحویل سیستم موشکی اس- ۴۰۰ به رقیب منطقه‌ای سعودی‌ها یعنی ایران نگذشته است.
در عین حال، همین یک ماه پیش بود که توافق «نفت در برابر کالا» بین ایران و روسیه به اجرا درآمد. قراردادی که ارزش سالانه آن به ۴۵ میلیارد دلار می‌رسد.
از نگاه رسانه‌ها و تحلیلگران جمهوری اسلامی، همین رقابت منطقه‌ای سبب تغییرات به سود زنان شده که به نظر آنها به نام زنان ولی به کام غربی‌هاست. اما فاطمه کریمی در این زمینه به کیهان لندن می‌گوید: «مسائل و بحران‌های سیاسی و اقتصادی هم می‌تواند نقش مثبت در زندگی زنان ایفا کند؛ همان‌گونه که در جنگ جهانی اول و دوم جهانی زنان فرصت یافتند وارد کارخانه‌ها بشوند و اشتغال‌زایی برای آنها به سرعت انجام گرفت؛ یا جنگ با داعش در عراق و سوریه زنان کُرد را وارد میدان‌های جنگ کرد و فضای مشارکت و حضور در صحنه را در اختیار آنها قرارداد».
دلیل و زمینه و پشت این تغییرات هر چه باشد، مهم این است که در کشوری که تا چندی پیش زنان در صورت رانندگی بازداشت میشدند، حالا مردان پیشرو با هشتگ «تو رانندگی کن ما حمایت می‌کنیم» از حضور بیشتر آنها در جامعه استقبال می‌کنند.
این بازتاب‌ها بهانه‌ای را از دست حاکمان ایران می‌گیرد که تا کنون با اتکای بر آن ضعف‌های حقوقی در ایران را توجیه می‌کردند: «وضعیت زنان در ایران بهتر از دیگر کشورهای مسلمان است!
به عربستان سعودی نگاه کنید!» و البته به روی خود نیز نمی‌آوردند که وضعیت بهتر زنان در ایران مدیون اصلاحات و تاریخچه‌ی پیش از انقلاب اسلامی و همچنین پایداری خود زنان ایران در دوران جمهوری اسلامی است.
