مرز نشینان بلوچ از سونامی محرومیت در سیستان و بلوچستان می گویند / کاوه قریشی

“۷۰ درصد مردم استان سیستان و بلوچستان زیر خط فقرند، به شکلی که در برخی نقاط افراد برای استفاده از آب شرب باید حدود ۴ کیلومتر راه طی کنند.” این گفته چند روز پیش نماینده شهرستان خاش در مجلس است.ا مرزنشینان ساکن استان سیستان و بلوچستان در مصاحبه با روز، وضعیت را از این نیز وخیم‌تر توصیف می‌کنند: بیکاری و تبعیض در بحث اشتغال، نبود امکانات بهداشتی و خدمات پزشکی، آب آشامیدنی و فراهم نبودن شرایط تحصیل، تنها بخشی از مشکلات استانی است که به گفته یکی از نمایندگان آن از لحاظ شاخص‌های توسعه یافتگی رتبه ۳۱ را میان دیگر استان‌های کشور دارد.
حمیدرضا پشنگ، نماینده خاش، میرجاوه و نصرت آباد در مجلس روز شنبه، ۱۳ تیرماه به خبرگزاری خانه ملت، ارگان مجلس شورای اسلامی گفته بود: “در حال حاضر بالاترین نرخ بیکاری به استان سیستان و بلوچستان اختصاص یافته و بر اساس برنامه سوم، چهارم و پنجم توسعه سیستان وبلوچستان رتبه ۳۱ توسعه یافتگی در کشور را داراست، این در حالی است که طبق سند چشم انداز بیست ساله کشور قرار بود سیستان و بلوچستان رتبه نخست توسعه یافتگی را داشته باشد.”

“در مرز پول بار می‌گیرند آنطرفتر مصادره می‌کنند”

استان سیستان و بلوچستان یکی از توسعه‌نیافته ترین استان‌های کشور است و معمولا در قعر جدول شاخص‌های مربوط به توسعه یافتگی قرار دارد. در این میان وضعیت مردم در نقاط مرکزی تر مانند ایرانشهر و خاش به مراتب بدتر است.

با توجه به آمار بالای بیکاری در استان مرزی سیستان و بلوچستان تنها امید مرزنشینان برای اشتغال، بازارچه‌های مرزی است که بسیاری از آنها به دلایل مختلف، به ویژه به دلایل امنیتی گاه و بیگاه مسدود می‌شوند. پیشین، میلک،َ میرجاوه، کوهک، جالق، گمشاد و ریمدان از جمله این بازارچه‌ها هستند.

بازارچه مرزی میرجاوه در ۱۵ کیلومتری شهرستان میرجاوه قرار گرفته و با شهرک تفتان پاکستان هم مرز است. عمده اقلام صادراتی این بازارچه، شامل خرما، آلو، کشمش، عناب و تخم گشنیز است.

بسیاری از ساکنان این مرز می‌گویند بازارچه تنها منبع درآمد آنهاست با این حال و با وجود عبور قانونی کالاها به داخل ایران و پرداخت گمرک و رعایت همه موارد قانونی از سوی رانندگان، اما بار آنها در ده کیلومتری شهر توقیف می‌شود.

شاه محمد، یکی از ساکنان میرجاوه است که به شغل رانندگی اشتغال دارد. او به روز می‌گوید ماشین او و خودروی ۱۶ نفر دیگر، از ۲۰ روز پیش توقیف شده‌اند: “در مرز از ما گمرک می‌گیرند، اما چند کیلومتر آن طرف‌تر نیروی انتظامی بار ما را به عنوان کالای قاچاق توقیف می‌کند. پرونده ما به تعزیرات رفته و هر کدام حدود ۸ تا ۱۰ میلیون جریمه شده‌ایم. این درحالیست که ما کارت تردد و دفترچه داریم و پول ارزیابی را هم تمام و کمال در مرز پرداخت کرده‌ایم.”

او می‌گوید به همراه سایر رانندگان به همه نهادهای دولتی و حکومتی مانند دفتر رهبری و استانداری مراجعه کرده‌اند اما گوش اداره تعزیرات به حرف هیچ یک از این نهادها هم بدهکار نیست.

رضا ریگی دیگر راننده ساکن این مرز است. او هم که مشکل مشابهی دارد در گفتگو با روز می‌گوید: “شهرستان میرجاوه نقطه صفری مرزی است. این گذرگاه را نیروی انتظامی و نماینده مجلس باز کرده‌اند. بار ما از گذرگاه مرزی میرجاوه کاملا به صورت قانونی وارد می‌شود اما از مرز که به سمت خاش و ایرانشهر می‌رویم بارمان توقیف می‌شود. نیروی انتظامی در مرز از ما پول بار را می‌گیرد اما آنطرفتر مصادره می‌کند.”

رحمان کهرازهی، یکی از اهالی شهرستان ایرانشهر است که در مرز کار می‌کند. به گفته او به علت مصادره اجناس و توقیف حدود ۵۰ خودروی جابه‌جایی بار در ماه رمضان، چندین هزار نفر بیکار شده‌اند. رانندگان باید جریمه هم بدهند و چون اغلب آنها توانایی مالی پرداخت جریمه ندارند و صاحب ماشین نیستند باید به زندان بروند.

“پول ندارم فرزندانم را به دانشگاه بفرستم”

اشتغال در مرز تنها تنها بخشی از مشکلات مردم سیستان و بلوچستان است. نماینده خاش روز شنبه، ۱۳ تیرماه گفته بود:”۲۰۰ هزار کودک و نوجوان در استان سیستان و بلوچستان از تحصیل بازمانده‌اند و تنها ۵۰ درصد ورودی‌های مدارس موفق به اخذ مدرک دیپلم می‌شوند، همچنین یک سوم کلاس‌های درس غیراستاندارد است به شکلی که همچنان دیوارها و کف کلاس‌ها خاکی است.”

رحمان کهرازهی، از ساکنان ایرانهشر به روز می‌گوید:‌ “وضعیت تحصیل در شهرهای بزرگتر استان تا حدودی بهتر است اما در روستاها چون مسیرها دور و صعب‌العبور هستند، دانش‌آموزان اگر بضاعت مالی اجازه تحصیل بدهد داخل کپر ها می‌خوانند یا باید چند کیلومتری پیاده روی کنند تا به راهنمایی برسند، برای دبیرستان هم باید به شهر بروند.”

به گفته او به لحاظ قانونی اجباری برای تحصیل وجود ندارد، خانواده‌هایی که وضعیت مالی مناسبی دارند فرزندانشان را برای تحصیل به مدرسه می‌فرستند درحالیکه دیگران به دلیل فقر ناچارند از فرستادن کودکان خود به مدرسه خودداری کنند.

شاه محمد، از اهالی میرجاوه هم می‌گوید:‌ “بچه های من به سختی دیپلم گرفته و به پیش دانشگاهی رفته‌اند اما به خدا قسم پول نداریم آنها را به دانشگاه بفرستیم. به دلیل بیکاری هم بسیاری از دانش‌آموزان بعد از پایان تحصیل هیچ‌گونه آینده شغلی برای خود متصور نیستند.”

رضا ریگی نیز که فرزند یکی از “ریش سفیدان” منطقه است با وجود اینکه فوق دیپلم دارد بیکار است و از سر ناچاری به شغل رانندگی روی آورده: “مجبورم رانندگی کنم، چون کسی به ما کار نمی‌دهد. چون مرز تنها امکان ماست با اینحال همین کار را هم نمی‌گذارند انجام دهیم.”

شهرهایی که بیمارستان ندارد

استان سیستان و بلوچستان از مشکلات زیست محیطی عدیده ای رنج می‌برد. آلودگی هوا هفته گذشته در این استان به ۱۰ برابر حد مجاز رسید و بسیاری دچار تنگی نفس شدند. و این تازه بخشی از مشکلات سلامت و بهداشت در این استان است.

ساکنان مرز نشین سیستان و بلوچستان به روز می‌گویند که در این شهرها امکانات بهداشتی در سطح حداقلی هستند و در شهری مانند میرجاوه حتی بیمارستانی برای مراجعه بیماران وجود ندارد. مردم اگر مشکلی داشته باشند که درمان آن از قدرت خانه بهداشت خارج باشد، باید برای معالجه حداقل حدود ۱۰۰ کیلومتر تا زاهدان بروند.

آب آشامیدنی در کنار آلودگی هوا و نبود خدمات پزشکی و بهداشتی یکی دیگر از مهمترین مشکلات استان سیستان و بلوچستان است. حمیدرضا پشنگ، نماینده خاش، میرجاوه و نصرت آباد هفته گذشته گفته بود: “در برخی نقاط افراد باید حدود ۴ کیلومتر راه طی کنند تا بتوانند از آب شرب استفاده کنند.”

رحمان کهرازهی، از ایرانشهر به روز می‌گوید در شهرهای خاش و روستاهای اطراف آن آب شرب جیره‌بندی شده و مردم تنها چند روز یکبار آب آشامیدنی در اختیار دارند.” شاه محمد، ساکن میرجاوه هم می‌گوید: “در نبود آب شرب، مجبوریم برای استفاده غذایی آب شیرین خریداری کنیم.”

“از دربان تا آبدارچی سیستانی‌اند”

بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار نرخ بیکاری استان سیستان و بلوچستان در سه ماهه اول بهار ۹۴ حدود ۱۲.۵ است. این نرخ نسبت به سه ماهه پایان سال که ۹.۳ ارزیابی شده بود حدود ۲ درصد افزایش داشته است.

رحمان کهرازهی، ساکن ایرانهشر می‌گوید: “اینجا شغل ۹۰ درصد رانندگی و مسافر کشی است. چون دست به هر کاری می‌زنند مانع بر سرراهشان می‌تراشند. چندین هزار نفر در مرز کار می‌کردند که آنها نیز اخیرا به دلیل توقیف ماشین‌ها و اجناس در ماه رمضان بیکار شده‌اند.”

به گفته او گروه دیگری نیز با مشقت فراوان به شغل کولبری اشتغال دارند و برای درآمد حداقلی مجبورند در ازای ۱۰ هزار تومان چندین کارتن را با گذاشتن بر روی کول حدود ۵۰۰ متر جابه جا کنند.

اما بیکاری تنها مشکل مرز نشینان نیست، بسیاری از آنها می‌گویند حداقل مشاغل اداری هم که وجود دارد در تصاحب غیربومی‌ها است. رحمان می‌گوید: “تا ۱۵ درصد جمعیت استان را اقلیت سیستانی تشکیل می‌دهند. کل فرصت‌های شغلی و مناسب دولتی که حق کل استان محسوب می‌شود در مصادره و کنترل این اقلیت است. در ادارات زاهدان که ۷۰ درصد ساکنانش از بلوچهای اهل سنت هستند، از دربان تا آبدارچی و رئیس و کارمند سیستانی‌اند؛ وضعیتی که کم و بیش بر همه استان حاکم است.”

شاه محمد، از اهالی بلوچ و اهل سنت میرجاوه هم می‌گوید نه در خانواده‌، نه در فامیل حتی یک نفر را سراغ ندارد که شغل دولتی داشته باشد.

اعتراض مردم بلوچ و اهل‌سنت استان سیستان و بلوچستان به تبعیض‌های شغلی در حالیست که برخی از طرفداران دولت می‌گویند علی اوسط‌هاشمی، استاندار اصلاح‌طلب این استان از دو سال پیش تلاش کرده با استفاده از نیروهای اهل سنت به این تبعیض‌ها خاتمه دهد.