ایران ءَ بلوچ راجی جیڑہ: ناصر بلیدی ءِ نیمگ ءَ بی پی پی ءِ سرکماش , پیش کنگ بوتگ 2014 ءَ

ایران ءَ بلوچ راجی جیڑہ:

جنجال ءُ گمان

یک احوالے چہ:

ناصر بلیدی ءِ نیمگ ءَ

بی پی پی ءِ سرکماش

پیش کنگ بوتگ۔۔۔۔۔۔۔۔۔2014 ءَ

 

پجّار:

ھَستیں دنیا ءَ ڈیہہ ءَ زِبہریں لہتیں راجاں چہ یکے بلوچ اِنت کہ آئی ءِ گیشتریں بہرے ایران، پاکستان ءُ اوگانستان ءَ نندوک اِنت۔ بُندپتری ھساب ءَ، چہ بلوچ قبیلہ آنی نیمگ ءَ بلوچستان ءَ آباد کاری ءِ بندات یک ہزار ءُ دوسد سال پیش چہ حضرت عیسی ءَ بوتگ ات۔ بلوچ چاگرد کوہنیں آریائی قبیلہ آنی دروشم ءَ اِنت، بلوچی کہ بلوچانی زُبان اِنت، چہ ہِند آریائی زباناں یکے۔ بُندپتری ھساب ءَ، روبرکتی بلوچستان ءَ بمپور، زِرباری ءَ کیچ، ءُ سوراب ءُ پدا قلات ماں نیامی بلوچستان ءَ، بلوچ بُندپتر ءَ قبائلی اتحاد ءِ  دؤر ءَ بلوچ ھاکمی ءِ بُنجاہ بوتگ اَنت۔ 1839عیسوی ءَ بلوچانی ریاست قلات ءِ سرا برطانیہ ءِ اُرش ءُ زورگیری بوت کنت کہ بُندپتر ءِ دُرستاں چہ مستریں ویل ءُ ھاسیں بدلی یے اَت۔ قلات ءِ سرا برطانیہ ءِ لشکرءِ زورگیری ءِ روچ ءَ چہ بلوچانی قسمت بدل کنگ بوت۔ بلوچانی ھاترا تُرسناک ءُ دردیگیں آسر، زمین ءِ بہر ءُ بانگ ءُ درملکی فوج ءِ دائمی زورگیری اَت۔ روبرکتی بلوچستان ءَ بلوچ فارسی ھاکمانی دَریں زوراکی ءِ ھلاپ ءَ یکوئی یاگی بوگ ءَ اَتنت۔ بلوچستان ءِ ایرانی زور گپتگیں بہر ءَ بلوچ تُرندی ءَ گوں وتی پجّار ءَ گار کنگ ءَ اَنت۔ ایران ءَ بلوچ راج چہ ملک ءِ سیاسی، چاگردی ءُ معاشی کاراں یکشل ءَ جُتا کُرتگ۔ بلوچانی دَمگاں بازیں لشکری(فوجی) بُنجل پہ دائمی وڑاں جوڑ کنگ بوتگ اَنت، بلوچستان یک لشکری(فوجی) بُنجاہ یے ءِ دروشم ءَ گندگ بوگ ءَ اَنت۔ معاشی ھساب ءَ بلوچستان انگت ایران ءِ دُرستاں چہ گیش پد منتگیں صوبہ اِنت کہ ایشی ءَ پد کُردستان باریگ کئیت۔ بلوچ ءِ سرا زوراکی بُندپتری، چاگردی، دود رَبیدگی ءُ معاشی بُنیاتانی رِدا بوگ ءَ اِنت۔ بلوچ راجی جیڑہ ءِ بُنیاتی راستی یک بلوچ راجے ءُ ملکے ءِ بلوچستان ءِ بستار ءَ ھَستی اِنت، کہ ایشی ءِ سرا اے دَمگ ءِ سئے مھکمیں طاقت اوگانستان، پاکستان ءُ ایران نشتگ اَنت۔ 1839 عیسوی ءَ برطانیہ ءِ فوج ءِ قبضہ ءَ پد، بلوچ اِیردستی ءِ ہلاسی ءُ یک ھوار، وت واک ءُ آجوئیں بلوچستان ئے ءِ جوڑ کنگ، مہلوک ءِ ھواریں واھِشت اِنت۔ ھَستیں دُنیا ءَ سیاسی طاقت ءِ بُنجل ءِ بستار ءَ، بلوچ راجی جیڑہ ءِ دائمی گیشواری امریکہ ءِ سروکی ءَ روبرکتی طاقتانی تب ءِ سرا اِنت۔ اے نبشتانک لَس وڑاں بلوچ راجی جیڑہ ءُ ھاسیں وڑاں روبرکتی بلوچستان ءِ کسانیں احوال یے۔

بلوچ

بلوچ وتی بُندپتر ءِ بندات ءَ کیسپیئن دریا ءِ ھَنداں نندوکیں آریائی قبیلہ آنی کوہن تریں پارتھین کہولاں چہ زور اَنت۔ لڈ ءُ بار ءِ بندات کہ 3500 سال پیش چہ عیسوی ءَ بوتگ اَنت ءُ اے لڈ ءُ بار چاردھمی کرن عیسوی ءِ گڈی ءَ تاں کیسپیئن ءِ دَمگاں سکیں معاشی، سیاسی ءُ دینی ویلانی آسر ءَ برجاہ بوتگ اَنت، ایشی ءَ بلوچ قبیلہ آن ءَ بلوچستان ءِ ھَستیں نیم ریگستانی سرڈگار ءَ آؤرتگ۔ یک کساسے ءِ رِدا بلوچانی ھَستیں آبادی 20ملین ءَ چہ گیش اِنت۔ ھَستیں دنیا ءَ چہ اُستان بزاں ملک ءَ زبہریں لہتیں راجاں چہ یکے، بلوچانی گیشتریں بہر ایران، پاکستان ءُ اوگانستان ءَ آباد اِنت۔ چہ ایشاں یک مزنیں کساسے عرب ملکاں ءُ بازینے یورپی ملکاں نِشتگ اَنت۔

بُندپتری دروشم ءَ، چہ بلوچ قبیلہ آنی نیمگ ءَ ھَستیں بلوچستان ءَ آبادکاری ءِ بندات عیسوی ءِ بندات ءَ چہ دوازدہ سد سال ءَ پیش بوتگ اَت۔ بلوچ گیدی کسّہ ءُ داستان اے گپ ءِ نشان ءَ دیاں کہ کیسپیئن دریا ءِ دَمگاں چہ بلوچستان ءِ ھَستیں نیم ریگستانی سرڈگار ءَ بلوچ آبادی ءِ مزنیں بدلی سئے جُتائیں وھد ءُ جُتائیں جاہاں بوتگ۔ اولی لڈ ءُ بار ھما بلوچ قبیلہ آنی ھما بوتگ کہ گوریچان ءَ نشتگ انت کہ اے دَمگ انوں کردستان گُشگ بیت۔ اے بلوچاں ناروئی گُشگ بیت(نارا کوہنیں بلوچی ءِ گوریچان ءَ گوریچان ءَ گُش اَنت) ءُ آ ھمے دَمگاں آباد بوتگ اَنت کہ اے دَمگ انوں سیستان، ءُ ھَستیں ایران ءَ زابُل گُشگ بیت، ھَستیں اوگانستان ءَ ہلمند ءِ کوہ ءُ ھَستیں پاکستان ءَ صوبہ بلوچستان ءِ چاغی ءِ میدانی دَمگاں آباد بوتگ اَنت۔ دومی لڈ ءُ بار  اولی لڈ ءُ بار ءِ لہتیں سد سالاں پد بوتگ۔ اے بہر ءَ، کیسپیئن دریا ءِ زِربار ءَ کوہِ البُرز ءِ لڈ ءُ بار کنوکیں بلوچ قبیلہ ھمے دَمگاں کہ آباد بوتگ اَنت ایشاں پاکستان ءَ میانی بلوچستان گُشگ بیت۔ سیمی ءُ دُرستاں چہ مستریں لڈ ءُ بار حلیپّو ءَ نندوکیں بلوچ قبیلہ آنی بوتگ کہ آ پیسرا کرمان، پدا مکران ءُ گُڈّی ءَ صوبہ بلوچستان ءِ سبی ءُ کچی ءِ میدانی دَمگاں آباد بوتگ اَنت۔ اے لڈ ءُ بار عیسوی ءِ دوازدھمی کرن ءَ بوتگ۔

بلوچ چاگرد ءِ وڑ ءُ پیم اَنچو ش اِنت کہ چو کوہنیں آریائی قبیلہ آنی بوتگ۔بلوچی، بلوچانی گُشگ بوکیں زبان ہند آریائی زبانانی بہرے۔ بلوچی زبان ءِ ھاسیں گالواراں روبرکتی (مکرانی)، رخشانی ءُ رودراتکی بلوچی گُش اَنت۔ نیامی بلوچستان ءَ بلوچ قبیلہ کہ براہوئی زبان ءَ گپ کن اَنت۔ ایشی ءِ بابت ءَ ھیال ھمے کنگ بیت کہ اے بلوچی ءُ یک داروڑی زبانے ءَ چہ درکپتگ۔ پاکستان ءِ صوبہ پنجاب ءَ گیشتر بلوچ سرائیکی زبان ءَ گپ جن اَنت کہ اے زبان ءِ سیادی اوں گوں آریائی زبانانی بہرگ ءَ اِنت۔ بلوچی گوں کردی، فارسی ءُ سنسکرت زباناں سک نزیکی اِنت بلے اے زباناں چہ گیش کوہن گندگ ءَ کئیت۔

بلوچستان

بلوچستان ءِ لبزی معنا اِنت بلوچانی اُستان بزاں ملک۔ کہ اے میان رودراتک ءِ رودراتکی کش ءَ اِنت۔ اے نیامی ایشیائی ریاستاں گوں برصغیر ءُ ہندوستان ءَ نزیک کنت۔ اے وھداں بلوچستان سے بہر، یکے ایران ءَ، دومی پاکستان ءُ سیمی اوگانستان ءِ بہرگ ءَ اِنت۔  دودمان ءِ دہ ہزار سالانی کوہنیں بُندپتر ءَ گوں، آبادیں زمینانی سَوَب ءَ، اے آہانی تب ءِ زمین ئے۔ ایشی ءِ گیشتر کساس 695,380 مربع کلومیٹر ءَ یک بُرز ءُ غیر آبادیں علاقہ یے کہ اے چہ زِر ءَ 1000 ءَ چہ 1500 میٹر(3000 ءَ چہ 5000 فٹ) بُرز اِنت، کہ اودا گیشتر کوہی بَند(سلسلہ) اَنت؛ اودا سداں میل ریگستان ھَست اَنت۔ زِربار ءَ 1500 کلومیٹر ءَ چہ گیش تیاب ءِ دیما مکران ءِ نیم ریگستانیں دَمگ اَنت۔کوہنیں گدروشیا کہ آئی ءَ مزنیں سکندر ءَ را تُن ءُ گُژن ءِ سَوَب ءَ پروش داتگ ات وھدے آ میسوپوٹیمیا ءَ واتر رؤگ ءِ وھداں اِدا چہ گْوستگ اَت۔ روبرکت ءَ، مزنیں ایرانی وادیں ریگستان، دشت لوتھ بلوچستان ءَ چہ فارس ءِ سیمسراں جُتا کنت۔ ادا ہور گواری کم بیت، کہ سالے 3 ءَ تاں 12 انچ ءِ میان ءَ بیت۔ بلوچستان ءَ گرمیں جاہ اوں ھَست اَنت کہ اودا درجہ حرارت 120 فارن ہائیٹ ءَ تاں سر بیت، ھمے وڑا سرد تریں جاگہ اوں ھَست اَنت کہ اودا سارتی چہ آپ جم بوگ ءِ پارہ ءَ جہل کپیت۔ مزنیں کوہ ءُ ھُشک ءُ پرائیں ریگستانانی نیام ءَ براہدار ءُ بُگیں(زَرخیز) پَٹ اَنت۔ہر جاہ یے کہ آپ ھَست اودا آبادیں ڈگاراں ہر دروشم ءِ کِشار چو کہ گندیم، جو، بِرْنج، پٹاٹہ، چُقندر ءُ کرپاس پیدا بنت۔ ناہ ءُ ایندگہ نیوگ، پُل ءُ درمانانی درچک اے ملک ءِ کشت ءُ کشار ءَ ھوار اَنت۔ قدرتی گیس ءِ مزن مزنیں امباراں ابید، ایشانی تہا تانبہ، ایلومینیم، سیسہ، کرومیم، آسن ءُ سُہر ءِ در نہ گیتکگیں معدنی مڈی اوں ھَست اَنت۔

بلوچستان کوہنیں دودمان ءُ سلطنتانی بُنجل بوتگ۔ بلوچستان ءِ بازیں دَمگ گدروشیا، درنگیا، تُوران،  ساجستان ءُ کرمانیہ الٹرا ءِ ناماں چہ اوں زانگ بنت۔ یونانی یا دومی کوہنیں بُندپتر نبیسانی اے دمگانی بابت ءَ گپ عکسے دیما کار اَنت، اچیمین، یونانی، موریان، کُشانہ ءُ ساسانی ھاکم ءُ بُندپتر نویساں چہ لہتیناں وتی ریکارڈاں زِرباری بلوچستان ءِ زکر کرتگ۔

کوہنیں زمانگ ءِ مزنیں سلطنتاں بلوچستان برے ھوار بوتگ ءُ برے یل اِش داتگ اَنت۔ پنچمی کرن پیش چہ عیسوی ءَ داریوش سلطنت ءِ بہر بوتگ، اے کساس دو دَہکاں تاں یونان ءِ اِیر دست بوتگ۔ 305 پیش چہ عیسوی ءَ چندرا گُپتا ءَ سکندر ءِ جاہ ءَ آیوکیں سیلیوکس نِکیٹر پروش داتگ ءُ اے دَمگ موریان سلطنت ءِ دست ءَ اَتکگ۔ موریا ھاکمانی زمانگ ءَ بلوچستان ءَ اسپیت پوستیں ہنانی اُرشانی دیمپانی کرتگ۔ اے وھداں یک دگہ راجدپتری ویلے ساکا ءِ اُرش اَت۔ کہ ایشی ءَ چہ اے دَمگ ساکستان، بزاں ساکا ءِ اُستان(ملک) گُشگ بوتگ، یک اَنچیں نامے کہ اے گوریچانی روبرکتی بلوچستان ءَ انگت اوں سیستان ءِ نام ءَ چہ گُشگ بوگ ءَ اِنت۔ 227 ءَ تاں 590 عیسوی ءَ، بلوچستان ساسانیانی دست ءِ چیر ءَ بوتگ، کہ ایشی ءَ پد ایفتھلائٹ ترک ءَ میانی ءُ گوریچانی دَمگ اِیر دست کرتگ اَتنت۔ پدا اے دَمگ ساسانی کہول ءِ دست ءَ اَتک ءُ ششمی کرن ءِ گُڈسرا تاں ھمیشانی ھاکمی ءَ بوتگ۔[1] سندھ ءِ ہندو ھاکماں اوں عرب باجاں چہ پیش پُرشت ءُ پروش آماچیں ساسانیانی جاہ گپتگ۔ گوریچانی ءُ زِرباری بلوچستان ءَ گریکوبیکٹیریانی ھاکمی ءُ بدھ مت ءِ میتگانی ھاسیں دَمب نشان کنگ بوتگ اَنت۔

بلوچستان ءِ سرا درستاں چہ مستریں اُرش ہپتمی کرن عیسوی ءَ عربانی دزمانجنی بوتگ، کہ ایشی ءَ چہ دَمگ ءَ دائمی چاگردی، دینی، معاشی ءُ سیاسی بدلی اَتک اَنت۔ 644عیسوی ءَ حاکَم ءِ سروکی ءَ یک عرب لشکرے ءَ مکران ءُ سندھ ءِ ھواریں لشکر پروش دات۔ عرب ءِ ھاکمی ءِ وھداں اے دَمگ ءَ دین اسلام ءَ آرگ بوت۔ بلوچ قبیلہ آں کم کم ءَ وتی کرنیگیں زَرتشتی دین ءِ جاہ ءَ اسلام زُرت۔

عرب ھاکمانی پُرشت ءُ پروش ءُ درگون درگانی ءِ گُڈسری وھداں، بلوچ قبیلہ آں وتی نیم وت واکیں قبائلی ھاکمی ءِ وڑ ءُ پیم جوڑ کرت اَنت، کہ اے گیشتر وتی کِر گوری ھندانی مھکمیں طاقت ءُ ھاکماں چہ تُرس آماچ بوتگ اَنت۔ خَبیس ءُ بمپور ءَ بلوچ لشکر ءِ پروش ءِ آسر ءَ بلوچستان ءِ سرا غزنوی(اوگان)ءِ ھاکمی بندات بوتگ۔ 12می کرن ءِ وھداں زِرباری بلوچستان ءَ مُغلانی آیگ ءَ چہ پیش سلجوقیانی اِیردستی ءَ بوتگ۔ شانزدھمی کرن ءِ بندات ءَ پُرتگالیاں مکران ءِ تیاب ءِ کر گوری بازیں دَمگ گپتگ اَنت۔

1400 عیسوی ءَ گر تاں 1948 عیسوی ءَ بلوچستان ءِ سرا کرگوری طاقتانی نزوری ءُ بلوچ ءِ ھاکمی ءِ دؤر زانگ بوت کنت۔ بلوچ چاگردی، سیاسی ءُ دود رَبیدگی ادارگانی مھکمی اے دؤر ءِ ھاسیت زانگ بیت۔

بلوچ ءِ ھاکمی ءِ بندات چہ نزوریں قبائلی یونینانی جوڑ بوگ ءَ زانگ بیت۔ دُرستاں چہ اَرزشتی ایں رِند ءُ لاشار ءِ قبائلی اتحاد اَت کہ اے چل ءُ چار بولک یا قبیلہ اِت اَنت۔ بازیں بلوچ قبیلہ ءُ قبیلہ آنی یونین باپار ءُ کشت ءُ کشاری ءُ دلوتانی شئے آنی ذریعہ ءَ معاشی ھساب ءَ ھمگرْنچ بوتگ اَنت۔ آہاں چاگردی دروشم ءَ گپ ءُ تران کرتگ ءُ سیاسی وڑ ءُ پیماں کمک کرتگ ءُ وھدے ھواریں وڑاں دَریں تُرسے دیما اَتکگ گڈا آ لشکر ءِ دروشم ءَ یکجاہ بوتگ اَنت۔ بمپور چہ روبرکتی بلوچستان ءَ، زِرباری بلوچستان ءَ کیچ، ءُ سوراب ءُ پدا قلات چہ نیامی بلوچستان ءَ، بلوچ راجدپتر ءَ قبائلی اتحاد ءِ وھداں بلوچ ءِ طاقت ءِ بُنجاہ بوتگ اَنت۔ اے وھداں بلوچستان دَریں تُرس یا دزمانجنی آں چہ آجو نہ بوتگ اَت بلے بلوچ قبائلی یونینانی ھواریں طاقت بازیں وھداں اوگان یا فارسی اُرش کنوکیں لشکرانی ھلاپ ءَ وتی سرڈگار ءِ دیمپانی کنگ ءَ سوبین بوتگ اَنت۔

رَند ءِ دَہکاں بلوچ سیاسی بستار بدل بوتگ، وھدے برطانیہ ءُ فارسی سلطنتاں بلوچستان وتی ھاکمی ءِ ھاترا بہر ءُ بانگ کرتگ، نوزدہمی کرن ءَ ہندوستان ءَ برطانوی سلطنت ءُ ایران ءِ فارسی شاہانی میان ءَ یک وت گڑیں سیمسرے ءِ بابت ءَ تپاکی بوتگ۔ اَنگت ءَ تاں اَڑندیں ’’ڈیورنڈ لائن‘‘ ءَ بلوچ سرڈگار ءِ یک اَرزشتی ایں بہرے اوگانستان ءِ بفر ریاست ءَ دیگ بوتگ۔ اینگلو اوگان جنگ ءُ ایشی ءِ آسر ءَ فارس ءَ زارسٹ روس ءُ برطانوی سلطنت ءِ میان ءَ بوتگیں لئیب بزاں ’’مزنیں لئیب یا گریٹ گیم‘‘ ءِ رِدا بوتگیں ویلاں بلوچان ءَ گیش پدمنتگ کرتگ ءُ آہانی راجی وت واجہی پچ گپتگ۔ گُڈسری زوراکی، 1948 عیسوی ءَ قلات ءِ سرا بوتگ کہ اودا قلات ءِ خانیٹ بزاں بادشاہی نوک جوڑ کرتگیں اسلامی ریاست پاکستان ءَ گوں پہ زورانسری ھوار کنگ ءِ ذریعہ ءَ بوتگ۔

بلوچ ریاست قلات

1666 عیسوی ءَ، میر احمد، یک براہوئی قبائلی اتحادے ءِ رہشون ءِ بستار ءَ قلات ءِ احمدزئی خانی ءِ بُنیات ءَ ایر کنت۔ ریاست قلات ءِ بندات صفوی، مُغل ءُ اوگان سلطنتانی نزوری ءُ ہندوستان ءَ برطانیہ ءِ نوآبادیاتی طاقت ءِ دیما آیگ ءِ ہمرائی ءَ بوتگ۔ ریاست قلات اولی ءُ گُڈّی بلوچ ریاست اَت کہ ایشی ءِ سروکی وت واکیں ھاکم’’خان‘‘ ءَ کرت، کہ اے 1948 عیسوی ءَ تاں بازیں طاقتانی بازیں اُرشاں چہ رَکّ اِت۔

وتی طاقت ءِ زور ءِ وھداں قلات ءِ خانی ءَ ھَستیں پاکستانی بلوچستان ءِ سرجمیں علاقہ ءُ ایرانی ءُ اوگانی بلوچستان ءِ مزنیں بہرے ھوار اَت۔ بلوچ سرڈگار گوریچان ءَ اوگانستان ءِ روبرکتی ضلع فراہ ءَ، ءُ زِربار ءَ فارس ءِ آپ بنداں تاں مزن اَت۔ روبرکت ءَ اے تاں ھَستیں ایرانی صوبہ کرمان ءُ لوتھ ءِ ریگستان ءَ گر تاں گوریچان ءَ پاکستانی صوبہ پنجاب ءُ سندھ ءَ تاں اِیشی ءِ سیمسر اَتنت۔

بلوچ ریاست ءِ ہلاسی

ایشیا ءُ یورپ ءَ مزنیں بُندپتری بدلی ءُ ویلانی سوب ءَ نوزدہمی کرن ءِ میان ءَ بلوچانی قسمت یکشَل ءَ بدل بوت۔ اے دؤر ءَ وھدے روس زِربار ءِ نیمگ ءَ آیان اَت۔ نزوریں فارس ءِ سلطنت وتی گار کرتگیں مزنی ءِ گرگ ءِ جہدان اَت ءُ برطانیہ بزاں یورپ ءُ نوآبادیاتی طاقت دنیا ءَ وتی بستار ءَ مھکم کنگ ءِ جُہدان اَتاں۔ گرمیں آپاں سر بوگ ءِ روسی گوچَلی، فارسی راجدوستی ءِ بود دیگ ءُ زِرباری نیمگ ءَ روسی زور ءِ دارگ ءِ ھاترا برطانیہ ءِ جُہد، اے ھما کار اتاں کہ ایشانی آسر ءَ بلوچ سرڈگار ءِ ھَندی بہر ءُ بانگ ءُ ایشی ءِ آسر ءَ وت واکیں بلوچ ریاست تباہ بوت۔ 1809 عیسوی ءَ فارس ءُ بلوچستان ءِ ذریعہ ءَ ہُندوستان ءِ سرا زمینی اُرش ءِ گمانانی شوہازگ ءِ ھاترا فرانسیسی ایکسپلوریٹری مشن، ہندوستان ءَ برطانیہ ءِ مردمانی ھاترا تکانسری ءِ سَوَب جوڑ بوت اَنت۔ میانی ایشیا ءَ بندات بوتگیں مزنیں لئیب بزاں ’’گریٹ گیم‘‘ ءَ فارس ءَ را دَرجانبدار بوگ ءِ ھاترا وش کنگ، اوگانستان ءَ روسی ءُ برطانیہ ءِ ایردستیں ھندانی میان ءَ بفر جوڑ کنگ ءَ مجبور کنگ، تباہی آروکیں اوگان جنگ ءُ بلوچستان ءَ برطانیہ ءِ پراکسی ایں ھاکمی ءَ گیشی ءُ پدا بہر ءُ بانگ ءِ وڑیں جیڑہ ودی بوتگ اَنت۔ بلوچستان ءَ برطانیہ ءِ لشکری بُنجلاں چہ روس ءِ مقابلہ کنگ ءِ ھاترا اوگانستان ءُ ایران ءِ بفر بستار گرگ، ءُ میان رودراتک ءُ یورپ ءَ گوں وتی زمینی نزیکیانی مھکم کنگ ارزان کرتگ اَت۔

قلات ءِ خان ءِ اوگانستان ءِ ھلاپ دَریں زوراکی ءَ ھوار بوگ ءَ انکار ءَ پد، برطانیہ ءِ ھاترا اوگانستان ءَ برطانیہ ءِ اُرش ءُ لشکر ءِ ھاترا سپلائی لائن ءِ دیمپانی ھاترا بلوچ ریاست ءِ زورگیری الّمی اَت۔ 13 نومبر 1839 عیسوی ءَ برطانیہ ءِ لشکر ءِ دستہ یے ءَ بُنشہر قلات ءِ سرا اُرش کرت۔ خان، میر محراب خان جَنگ ءَ شہید کنگ بوت ءُ یک نوکیں خانے ءَ را بلوچ ریاست ءِ وت گڑیں ھاکم جوڑ کنگ بوت کہ اودا یک برطانیہ ءِ جہگیرے مستریں رَہشونے ءِ ھساب ءَ بوتگ، اے رَنگ ءَ خان ءَ را انگریز ءِ دست ءَ محدود کنگ بوتگ۔

1839عیسوی ءَ پد، انگریزاں ریاست قلات ءِ سرا جنگ ءُ کولبندانی ذریعہ ءَ کم کم ءَ وتی طاقت مھکم کرتگ اَت۔ اے کولبنداں انگریزاں قلات ءِ ذریعہ ءَ مھکمیں گْوز راہ ءِ حق، لشکر ءَ آرگ ءِ حق(1839)، لشکری نفرانی بُنجل کنگ ءِ حق(1854)، چہ بلوچ تیاب ءِ ذریعہ ءَ انڈو یورپی ٹیلی گراف لائن ءَ دیما آرگ ءِ حق(1863) ءُ ایندگہ بازیں کولبنداں چہ برطانیہ ءَ لہتیں اَرزشتی معاش ءِ ذریعہ ءُ ھَندی آسراتی رَست۔ بلوچستان ءِ گوریچانی ھنداں ھوار بولان پاس برطانیہ ءَ لیز ءِ سرا دیگ بوت اَنت کہ ایشی ءَ پد برطانیائی بلوچستان بزاں برٹش بلوچستان ءِ نام دیگ بوت۔ 1876 عیسوی ءَ خان، قبائلی سردار ءُ دہلی ءَ برطانیہ ءِ واکدارانی میان ءَ یک ھاس ءُ آسری ایں کولبندے ءِ سرا دزرَند بوت۔ کولبند ءِ رِدا اے ھَند ءِ سرا خان ءِ واک منّگ بوتگ اَت، بلے ایشی ءِ بندوبست ھَندی رسم ءُ رواج ءِ رِدا انگریزاں کنگی ات۔

قلات ءِ سرا انگریزانی اِیردستی یا زورگیری بلوچ بُندپتر ءِ مستریں ویل اَت۔ ایشی ءَ خان ءِ وت واکی نزور کرت، قبائلی سرداراں جوانیں واکے دیوکیں برجائیں ھاکمی پروشگ بوت ءُ یک ’’شاہی جرگہ‘‘ یے جوڑ کنگ بوت، یک نامینتگیں کونسلے، کہ آئی ءِ گورا بازیں واک ھَست اَتنت، کہ ایشی ءِ بلوچ بُندپتر ءَ ھچ دَروَر نہ رَسیت۔ اولی مزنیں جہانی جنگ ءَ تاں قلات ءِ بہر ءُ بانگ ءَ پد بلوچ قبیلہ آں برطانیہ ءِ سلطنت ءِ زوراکیں لشکر ءِ ھلاپ بے سوبیں جنگ کرت اَنت۔ کساس یک کرنے ءَ تاں برجائیں برطانیہ ءِ ھاکمی ءِ ھلاپ بلوچ گہگیری قبیلہ آنی کاروائی اَتنت ءُ بازیں سَوباں چہ راجی جُہدے ءِ دروشمے زُرت نہ کرت۔ ایشی ءِ تہا بازیں قبیلہ آنی میان ءَ نزیکی ءِ جیڑہ اَت، ہر ھساب ءَ دژمن زوراک اَت، خان ءَ گوں جُنزاں نزیکی نیست اَت، ءُ گہگیری جُنز ءَ دیما برگ ءِ ھاترا سیاسی گلانی ھواری نیست اَت۔

بلوچستان ءِ بہر ءُ بانگ

خان، نصیر خان ءِ بیرانی ءَ پد، ھما اسٹریٹجک ویل کہ آہاں ھاکمی نزوری ءِ نیمگ ءَ بُرت، بلوچ سردارانی سرا خان ءِ دست نزور بوگ بندات بوت۔ اے قاجار بادشاہ ناصر الدین شاہ(1896-1848) ءِ وھداں روبرکتی بلوچستان ءِ سرا ایرانی دیم کِنزی ءَ پہ جوازے بوت۔ 1849 عیسوی ءَ ایرانی لشکر ءَ کرمان ءَ بلوچ لشکر پروش دات ءُ بمپور وتی دست ءَ کرت۔ 1861 عیسوی ءَ کراچی تاں گوادر ءُ پدا روبرکتی بلوچستان ءَ جاسک ءَ تاں انڈو یورپی ٹیلی گراپ لائن دیما برگ ءَ پد ایرانی دزمانجنی ءَ گیشی بوت۔ 1870 عیسوی ءَ اے لائن ءِ سرجمی ءِ وھداں، ایرانی لشکر روبرکتی بلوچستان ءَ باز دیما آتکگ اَت۔ اے ھما دؤر اَت، وھدے برطانیہ فارس ءَ نزور کنگ ءِ جُہد ءَ اَت کہ فارس نپولین یا زارِ روس ءِ سرکار ءِ ہمراہ داری ءَ چہ گِستا کنگ بوت بہ کنت۔ سلطنت عثمانیہ ءَ روبرکت ءَ فارس ءِ دَمگانی گرگ ءِ تاوانانی ھاترا، برطانیہ ءَ بلوچ سرڈگار ءِ یک بہرے فارس ءَ ھمے تاوانانی دیم ءَ دیگ ءِ فیصلہ کرت۔ 1871 عیسوی ءَ، برطانیہ ءِ سرکار ءَ ایرانی شئور من اِت ءُ میجر گولڈ سمڈ ءَ ھواریں فارس بلوچ باؤنڈری کمیشن ءِ سروک اِیر کرت۔ 1871 عیسوی ءَ فارسی ءُ برطانیہ ءِ ھاکماں گُڈی ھواریں دیوان ءَ خان ءِ جہگیر ھوار نہ کرت ءُ ھمے دیوان ءَ سیمسر ءِ لکیر ءِ فیصلہ کُرت۔ روبرکتی ءُ رودراتکی بلوچستان ءَ بہر کنوکیں ھمے لکیر ‘’گولڈسمڈ لائن‘‘،پاکستان ءُ ایران ءِ نیام ءَ میان استمانی سیمسر گُشگ بیت۔ 1893 عیسوی ءَ ھمے وڑیں سیمسرے ’‘دی ڈیورنڈ لائن‘‘ ءِ نام ءَ اوگان ءُ برطانیائی ہندوستان ءِ سیمسر ءِ حد بندی کنان ءَ ہلمند، فرح ءُ نمروز ءِ گوریچانی بلوچ دَمگاں بلوچ سرڈگار ءِ یک مزنیں بہرے اوگان ءِ دست ءَ دات۔

دَرملکی دَزمانجنی ءِ ھلاپ بلوچ گہگیری

روبرکتی بلوچستان ءَ بلوچ فارسی ھاکمانی درملکی دَزمانجنی ءِ ھلاپ یکّوئی جَنگ ءَ بوتگ اَنت۔ جاسک ءِ گہگیری(1873)، سرحد ءَ (1888) ءِ گہگیری، ءُ 1889 ءَ لس گہگیری ءِ آسر ءَ 1889 عیسوی ءَ ایرانی لشکر ءِ ذریعہ ءَ بلوچ  ءِ جنگی گہگیری ءَ ھلاس کنگ ءِ ھاترا ’اسکورچ اَرتھ‘ پالیسی بندات بوتگ۔ گہگیری ءَ ھلاس کنگ ءِ ھواریں اینگلو پرشیئن بزاں انگریز ءُ فارسی جنگ بلوچ گہگیری ءِ پروش دیگ ءَ بندات بوت۔ دو سالاں پد گہگیری ہلاس کرتگ ءُ ناروئی قبیلہ ءِ سروک ءَ را دزگیر کنگ بوتگ۔

مظفرالدین شاہ ءِ بیرانی ءَ پد ایران ءَ قاجار کہول ءِ نزور بوگ ءُ رودراتکی بلوچستان ءَ بلوچ گہگیری ءَ چہ رکّھگ ءِ ھاترا برطانیہ ءِ واکدارانی دزگٹی ءِ ہمرائی ءَ، روبرکتی بلوچ قبیلہ آنی سرداراں وتی ھنداں وتی دست مھکم کنگ بندات کرت۔ بیستمی کرن ءِ بندات ءَ بہرام خان ءَ ایرانی لشکر ءِ زورگیری ءَ ہلاس کنان ءَ روبرکتی بلوچستان ءِ کساس میانی ءُ زِرباری دَمگاں وتی دست ءَ زُرت اَنت۔ 1916 عیسوی ءَ انگریزاں آہان ءَ روبرکتی بلوچستان ءِ مھکیں ھاکم من اِتگ۔ آئی گوہارزَتک، میر دوست محمد میر بہرام خان ءِ جاہ ءَ ھاکمی ءَ وتی دستاں زور اِیت۔ میر دوست محمد وتی طاقت ءَ مھکم کنگ ءِ جُہد ءَ بیت کہ  1921 عیسوی ءَ رضا خان ءِ فارس ھاکم بیت۔ 1928 عیسوی ءَ یک ایرانی لشکرے میر دوست محمد ءِ ھلاپ اُرشاں بندات کنت۔ اے جنگ شش ماہاں تاں برجاہ بیت ءُ بلوچانی سرا ایرانی لشکر ءِ باج ءُ میر دوست محمد ءِ گُڈّی ءَ سلحہ آں ایر کنگ ءَ چہ ھلاس بیت۔ اے وڑا روبرکتی بلوچستان گُڈّی ءَ سلطنت فارس ءَ گوں ھوار بیت۔

جنوری 1979 عیسوی ءَ شاہ ءِ ہلاسی ءَ تاں، ایران ءَ بلوچ راجی جُنز پاکستانی بلوچستان ءِ جُنز ءِ مقابلہ ءَ کساس نِزور تر اَت۔ چیا کہ ایرانی دیمپانی لشکر ءِ نیمگ ءَ کارمرز بؤکیں زورکی ءُ سکیں وڑ ءُ پیماں ءُ سِیوِک بزاں شاہ ءِ ایرانی چیریں پولیس ءِ زوراکیانی سَوَب ءَ ’’اے جُنز ءِ رَہشون دَرملکاں روگ ءُ چیر بوگ ءَ پہ مجبور بوتگ اَنت۔ آہانی ایران ءِ تہا مزنیں کساسے ءَ شنگ ءُ تالانیں پلّہ مرزاں گوں باز کم نزیکی ھَست اَت۔ایشی ءَ اَبید، اے گلّی دروشم ءَ کدی باز نہ بوتگ اَنت، بلے 1979 عیسوی ءَ چہ پیش ءِ راجدوستیں جُنز باز نفسیاتی اَرزشت داشتگ اَت۔ شاہ ءِ زوراکی ءِ مقابلہ کنوکیں کمیں بلوچ نفراں فارسی اِیردستی ءِ ھلاپ ءَ گہگیری ءِ جوزگ زِندگ کرتگ ءُ اے وڑا شاہ ءِ ہلاسی ءَ پد بندات بوتگیں راجدوستیں کارانی بحالی ءِ سَوڑگ تچک ءَ کرتگ اَت‘‘17 کہ ایشی ءَ شاہ ءِ ہلاسی ءَ وتی جاہ گپت۔ بلوچ نفرانی ھاترا بس یک گمانی ایں راہ یے آجوئی ءِ جُنز اَت کہ آہاں سرجمی ءَ وت واکی ءِ لوٹ کرتگ اَت، اے جُنز ءَ بازیں عرب ملکانی پَلّہ مرزی گون اَت، کہ اے گوں ایران ءَ دیم پہ دیم اَتنت۔

شاہ ءِ ھلاسی ءَ پد، بلوچستان ءَ روایتی رَہشوناں گوں، یک نوکیں سیاسی طاقتے دیما اَتک کہ ایشی ءَ گیشتر وانندگیں ورناہ ھوار اَتنت۔ پیسرا ایشاں وتارا مھکم کنگ ءِ جُہد کرت بلے سیاسی کُتہ کاری بزاں تجربہ ءُ لیکہی بہر ءُ بانگ ءِ نزوری ءَ زوت ایشان ءَ کسان کسانیں سیاسی ٹولیانی تہا بہر کنان ءَ ایشانی سیاسی اَرزشت کم کرت۔

1981 عیسوی ءَ ایران ءِ اسلامی سرکار ءَ سیاسی کارندہانی سرا زُلم ءُ زوراکی، بندی جاہاں اَذیت دیگ، پاہو ءُ کُشگ ءِ دروشم ءَ یک مزنیں اُرشے بندات کرت۔ اے بلوچستان ءِ تہا گیشتر گلّاں ہلاس کنگ ءَ سوبین بوت۔ بلوچ سیاسی کارندہانی گیشتریں بہرے درانڈیہی ءَ پہ مجبور بوت۔ اے ایران ءِ تہا بلوچ راجی جُنز ءِ ھاترا یک مزنیں تاوانے اَت، بلے ایشی ءَ اَبید آہاں رودراتکی بلوچستان ءِ سیاسی ءُ راجدوستیں کارندہاں گوں نزیک بوان ءَ بلوچ کارندہانی ھاترا نوکیں موھ پچ کرت اَنت۔ ایشی ءَ چہ آہاں بلوچ راجی جُنز ءَ برجاہ دارگ یا پدا مھکم کنگ ءِ ھاترا نوکیں بھیسہ ءُ دلبڈّی رَست۔

اِیردستیں بلوچ: فارسی ءِ تب

بلوچستان ءِ ایرانی اِیردستیں بہراں بلوچ تُرندی ءَ گوں وتی پجّار ءَ گار کنگ ءَ اَنت۔ ایشی ءَ چہ پیش بندر عبّاس ءِ بلوچ گیشیں دَمگ، کرمان، سیستان ءُ زابل ءِ بلوچ دَمگ ریاست فارس ءِ زور ھواری ءِ جُہداں چہ سک باز آماچ بوتگ اَنت۔ اے زوراکیاں پد اے سرجمیں دراہیں دَمگاں بلوچ ھَستی کم بوتگ، تاں اے حد ءَ کہ بُنشہر زاہدان اوں بلوچانی شہرے گندگ بوگ ءَ نہ اِنت۔ ایران ءَ بلوچ ملک ءِ سیاسی، چاگردی ءُ معاشی حَد ءُ ابیلاں چہ سرجمی ءَ گِستا کرتگ۔ بلوچ دود ءُ رَبیدگ ءُ بلوچی زبان ءَ را شنگ کنگ، فارسی ریاست ءِ ھلاپ تچک ءَ غداری یے زانگ بیت ءُ آہانی ھلاپ غیر انسانی گامگیج زورگ بنت۔ بلوچ دَمگاں پہ دائمی بازیں لشکری بُنجل جوڑ کنگ بوتگ اَنت، بلوچستان یک لشکر گاہ یے ءِ عکس ءَ پیش دارگ ءَ اِنت۔

پہلوی ھاکمی ءِ پنجاہ سالاں، گیشتر تہران ءَ بنیاتی دروشم ءَ بلوچ دَمگاں دستاں زورگ ءِ ھاترا تچکیں لشکر کشّی کرتگ، تاں اے حد ءَ کہ وھدے بلوچ یاگیانی کار کم اوں بوتگ اَنت بلے آئی ءَ لشکرکشّی نہ داشتگ14۔ محمود خلاتبری، کہ سنٹرل ٹریٹی آرگنائزیشن(سینٹو) ءِ ڈائریکٹر جنرل ءِ دروشم ءَ اوں ھذمت پیلو کرتگ اَنت، سلیگ ایس۔ہیریسن ءَ گوں گپ ءُ تران کنان ءَ یات دیائینتگ ءُ گشتگ: ’’سینٹو ءَ، ما ہر وھد ءَ اے گمان داشتگ کہ بلوچ کجام یک روچے روس ءِ پلّہ مرزی ءَ گوں وتی وت واکیں ریاستے جوڑ کنگ ءِ جُہد ءَ کن اَنت۔ پمیشکہ اے الّمی بوتگ کہ آہاں سیاسی دروشم ءَ نزور، شنگ ءُ شانگ ءُ پَد منتگ بہ کن اِنت۔‘‘15

اے پالیسی املی دروشم ءَ اِیر کنگ بوتگ تاں شاہ ءِ سرکار ءِ گُڈّی دؤر ءَ بلوچستان غریب تریں صوبہ اَت۔ ’’یک کساسے ءِ رِدا اودا یک مردمے ءِ کَٹ ءُ آمدن 975 ڈالر اَت، اے کوچّگی دَمگاں 2,2000 ڈالر بزاں راجی کساس ءِ نیم ءَ چہ اوں کم ءُ سرجمیں راجی کساس ءِ پنچمی بہر ءَ چہ اوں کم اَت‘‘16۔ بلوچستان انوں اوں ایران ءِ غریب تریں صوبہ اِنت کہ ایشی ءَ پد کردستان ءِ باریگ کئیت۔

ایران ءِ تب گوں بلوچاں سیمی درجگ ءِ شہری ءِ ھساب ءَ اِنت، ءُ آ دودمانی، چاگردی ءُ معاشی حقاں چہ زِبہر اَنت۔ ایرانی زوراکیں پالیسیانی لہتیں دروشم اِیش اَنت:

• اُلسی جاہاں بلوچی زبان ءِ کارمرز مکن اِنت ءُ بلوچ وتی چُکاں ماتی زبان ءَ وانگجاہاں وانینت نہ کن اَنت۔ ایرانی سرکار بلوچستان ءَ ھچ دروشم ءِ احوالکاری ءِ آجوئی یا بلوچی زبان ءَ کجام اوں دروشم ءِ شنگکاری ءِ اجازت ءَ نہ دنت۔
• ایرانی آئین یک بلوچے ءَ ’’روحانی رَہشون‘‘، صدر یا سرکار ءِ وزیر جوڑ بوگ ءَ چہ اوں مکن کنت۔
• یکے ءَ پد دومی ایرانی سرکار مھکمیں وڑے ءَ بلوچ مہلوک ءَ وتی جند ءِ ڈیہہ ءَ کم تر کنگ ءِ ھاترا گوچلیاں دزگٹ اِنت۔ سرکاری پالیسی پہ دَر بلوچاں ایش بوتگ ءُ ھَست اِنت کہ آہاں ارزانیں نہاداں زمین زورگ ءِ ھاترا سرکاری ھساب ءَ کمک ءُ آسراتی دیگ بہ بیت۔ بلوچاں پد مَنتگ کنگ ءِ پالیسی ءِ آسر ءَ روزگار ءِ موھاں کمی ءُ سرجمیں آبادی غریب کنگ بوتگ۔
• ایرانی ھاکمانی بلوچ چاگرد ءِ بازیں پہناتانی اُلسی گہگیریاں چہ رَکّھگ ءِ پالیسی ’’ بہر ءُ بانگ کن ءُ ھاکمی کن‘‘ ءِ رِدا اِنت۔ بلوچ چاگرد روایتی ھساب ءَ قبائلی ءُ کہولی سروکی اِنت۔ شاہ ءَ وتی ریاست ءِ بُنیات اے جُتائیں قبیلہ یا کہولانی سروکی کارمرز کنان ءَ بلوچ چاگرد ءِ سرا وتی کنٹرول برجاہ دارگ ءِ ھاترا گیشتریں بلوچانی چاگردی، معاشی ءُ سیاسی انصاف ءِ واھشت ءِ ھلاپ دلگوش داتگ۔ پدا آیت اللہ ءِ اسلامی سرکار دینی کارڈ ءِ کارمرز ءَ کنان، دینی رَہشوناں بہر ءُ بانگ کنان آہاں وتی مرادانی ھاترا کارمرز کنگ ءَ اِنت۔

بلوچ راجی جیڑہ

بلوچ ءِ لگتمالی ءِ وڑ ءُ پیم بُندپتری، چاگردی، دود ءُ رَبیدگی ءُ معاشی بنیاتانی سرا اِنت۔ بلوچ ھَستیں دُنیا ءِ دُرستاں چہ مستریں بے ڈیہیں راجاں چہ یکے۔ آہانی ڈیہہ، بلوچستان، وھد ءِ مھکم تریں زوراکاں بہر ءُ بانگ کرتگ ءُ گیشتریں بہر مروچاں پاکستان، اوگانستان ءُ ایران ءِ سیمسرانی تہا اَنت۔ راجی حقانی حاترا بلوچ جُنز ءِ گمانانی بابت ءَ گْوستگیں لہتیں دَہکانی جاورانی رِدا کجام اوں آسری ایں تپّاس ءَ گرگ بوگ مشکل اِنت۔ پاکستان ءُ ایران ءَ بلوچ راجی جوزگ پہ گیشیں ریاستی زوراکیاں چہ رَکّھگ ءِ ھاترا بودناکی، بے مَٹ اِنت۔ ایشی ءَ اَبید اے ملکاں بلوچ راجی جیڑہ ءِ پُرمانا ءُ منّ اِتگیں سیاسی گیشواری ءِ راہ ءَ ھَستیں اَڑاند چہ پیسرا کم تر نہ اَنت۔ کرناں چہ بلوچ راج وتی ھاسیں چاگرد ءُ دودمان ءِ ہمرائی ءَ دُراہیں ’’مہمان جلّیں‘‘ ریاستانی تہا جیڑہانی دیمپان اِنت کہ اے ملکانی مرکزیت ءُ نسلی بُنیاتیں راجدوستیں سرکار وتی سیمسرانی تہا بلوچ ءَ راجی وت واکی ءِ درشان ءِ ھاترا باز کم یا ھچ وڑا سگّ اِت نہ کن اَنت۔

بِل کہ ھاکمانی نیمگ ءَ چہ سیاسی، دودمانی زوراکی ءِ تب ءُ کساس وھد ءُ جاہ ءِ ھساب ءَ جُتا اَنت، بلے پاکستان، ایران ءُ اوگانستان ءَ بلوچانی جاور لہتیں ھساب ءَ ارزشتی ءُ ھواریں بستار دار اَنت۔ پیش چہ اِشاں کہ بلوچ دَمگ، باز راجی ریاستی سیمسراں گوں ھوار کپیت؛ اے وڑا آ ھمے مہمان جلّیں ریاستانی ’’راجی سلامتی‘‘ ءِ ھاترا ارزشت گر اَنت ءُ دَمگی ءُ میان اُستمانی طاقتانی دَزمانجنی ءُ اِدا اودا ءِ آماچ بنت۔ دومی، اے ملکاں بلوچ دَمگ ھاسیں وڑاں غریب تریں، کم دیمروی کرتگیں دَمگ اَنت، کہ اے معاشی بنجاہ ءِ ذریعہ ءَ مھکمیں وڑے ءَ پدمنتگ اَنت۔ سیمی، ہر ملک ءَ گوں ھوار، زوراکی ءُ بلوچ گہگیری ءِ کاراں اے نیمگ آماچ کرتگ۔ ھمساہگیں ملکاں بلوچ جُہد ءِ آسر اِیش اِنت کہ ایران، اوگانستان ءُ پاکستان ءِ مستریں ریاستی قومانی تہا بلوچاں ھوار کنگ، ءُ پدا ھوار کنگ ءِ لیکہ ءَ دین ءَ گوں ہمگرنچ کنگ اِنت۔

ایشیا ءُ دنیا ءِ ایندگہ بہراں بلوچ ءِ راجی جیڑہ ءِ سُر ءُ پُر بُوچے ھساب نہ بنت: آ بُندپتری، دودمانی، معاشی ءُ زمینی اَنت۔ نوآبادیاتی دنیا ءَ پد، باز راجی ملکاں، یک ھاسیں نسلی ٹولی یے ءِ نیمگ ءَ ھاکمی ءِ دستاں زورگ ءِ مئیل، کم ٹکیں یا کم آبادی ایں راجانی سیاسی ءُ معاشی موھاں کم کنگ ءِ ذریعہ ءَ بیت۔ اگاں دِیرچاری بہ کنئے، ایشیا ءُ افریقہ ءَ، راجی جُنزانی دیما آیگ وت گڑیں راجی سیمسرانی سَوَب ءَ چہ بوتگ کہ ایشی ءَ نوآبادیاتی واجکاراں نوزدہمی کرن ءُ بیستمی کرن ءَ وت گڑیں ریاستانی جوڑ کنگ یا گہتر کاری ءِ وھداں زمینی، نسلی ءُ دودمانی تک ءُ پہنات ڈالچار کرتگ اَنت۔ باز کوہنیں مردماں بازیں ملکاں چہ وتا جُتا کرت۔ بلوچ ھما درستاں چہ مستریں بے ڈیہیں راجاں چہ یکّے کہ آ میان استمانی تَک ءَ من اِتگیں وت واکی ءِ حق ءُ وت واکی ءِ گرگ ءِ ھاترا جُہد کنگ ءَ اِنت۔ آہانی پت پیروکی ملک، بلوچستان گیشتر ھَستیں پاکستان، اوگانستان ءُ ایران ءِ سیمسرانی تہا اِنت۔

بلوچ راجی جیڑہ ءِ رِدا، نوآبادیاتی دؤر ءَ پد، ایشیا ءُ افریقہ ءَ ھَستیں دَمگی ریاستانی لیکہی رِدا جوڑ کنگ ءُ ھَست بوگ، ایشانی مناسبیں چاگردی، دودمانی، بُندپتری، سیاسی ءُ زمینی ھساب ءَ آسرانی کساس جَنَگ ءِ ھاترا الّمی اِنت۔ پدمنتگیں راجی ادارگانی باسکانی ھاترا سیاسی اتحاد ءُ دَمگی نوک سر ءَ حدبندی ءِ پاد اَتکگیں جیڑہ ریاست ءِ دیما کنزگ ءُ کم ٹکیں راجانی چاگردی ءُ معاشی تکاں دَزمانجنی ءِ پد کرد اِنت۔ وھدے مردم  ھَستیں ریاست ءَ دُژمنے ءِ دروشم ءَ گند اَنت کہ آ بُنجاہ ءِ ھوارکاری ءَ زِبہر کنگ یا دَر کنگ بوتگ اَنت تاں اے رَنگیں بندوبستے ءَ جیڑہ پاد کائینت ءُ وتی مرادانی گِرگ ءَ یک مھکمیں بُنجاہ یے ءِ ھلاپ بنت۔ اے وڑا یک باز راجی ریاستے ءِ تہا راجانی میان ءَ جوانیں چاگردی، معاشی، سیاسی ءُ دودمانی گِلگانی سَوَب ءَ دژمنی پیداک بنت، انچو کہ کم ٹک یا کمتریں راج مار اَنت، کجام اوں لَس سیاسی وڑاں ایشی ءِ گِر ءُ دار بوت نہ کنت۔ بلے نسلی دژمنی ءِ دروشم ءُ وڑ ءُ پیم سیاست ءِ رِدا ءُ بُرز تریں راجانی مقابلہ ءَ تُرس آماچیں ٹولیانی طاقت ءُ بستار ءِ سرا بیت۔

بلوچ راجی جیڑہ ءِ راستی

بلوچ راجی جیڑہ[2] ءِ بُنیاتی راستی یک بلوچ راجے ءِ ھَست بوگ اِنت کہ آئی ءِ وتی یک ڈیہہ یے، کہ بلوچستان اِنت۔ اے یک کوہنیں چاگردی راستی یے کہ اے بُندپتری ھساب ءَ جوڑ بوتگ، کہ اے بلوچانی ھواریں یات ءُ ترانگاں گوں بندوک اِنت ءُ دَمگ ءِ زمین ءَ گوں پیوست اِنت۔ دومی بلوچستان ءِ سیاسی بہر ءُ بانگ، برطانیہ ءِ سُلطنت، فارس ءُ اوگانستان ءِ نیام ءَ گیشینتگیں سیمسری کمیشن ءِ بید انصافیں فیصلہ ءُ ریاست قلات ءِ گوں پاکستان ءَ پہ زور ھوار کنگ ءِ اِنت۔ سیمی راستی اِیش اِنت کہ بلوچ ءِ وت واکی ءِ لوٹ یک انچیں جمہوری کارے کہ اے پاکستان، ایران ءُ اوگانستان ءِ دینی بُنیات ءِ سرا راجدوستی ءَ بستار ءَگوں ہم پلّہ نہ بیت۔ چارومی اِیش کہ اے سئیں ملکاں کہ بلوچ نشتگ اَنت، اے ملک دینی ءُ نسلی بُنیاتاں جوڑ بوتگ اَنت کہ ایشانی تہا یک نسلے زور ءَ اِنت ءُ ایندگرے ایردست کرتگ اَنت۔ پنچمی راستی ریاست ءُ آہانی ادارگانی نیمگ ءَ چہ دَمگ ءِ بُندپتری ویل ءُ واقعہانی رَد بیان کنگ ءُ وت گڑ کنگ اِنت کہ ایشی ءَ چہ بلوچ چاگرد ءُ آئی ءِ دودمانی مڈّیان ءَ تاوان رَسگ ءَ اِنت۔

بلوچ ھمے ھاترا نہ وش اَنت کہ آہاں وتی ماتی زبانانی کارمرز کنگ ءِ حق دیگ نہ بیت۔ بلوچ دلپروش اَنت چیا کہ آہانی گورا مڈّی نیست اِنت۔ اے دلپروشی ءِ آماچ اَنت چیا کہ معاشی ھساب ءَ پُلگ بوتگ اَنت ءُ اے کار ءَ ریاست گوں وتی زور ءَ آہان ءَ دِیر داشتگ۔ بلوچ وتی سرڈگار ءِ سئیں ملکانی بہراں وت گڑیں بہر ءُ بانگ ءَ چہ دلگران اِنت۔ بلوچ دلپروش اَنت چیا کہ اوگانستان، ایران ءُ پاکستان ءِ مستریں راج بلوچ ءَ دین[3] ءِ نام ءِ سرا وتی تہا ھوار کن اَنت۔ اے بُنیات ءَ، راستی ءَ یک نیمگے بلوچ دلپروشی ءِ مارشت ءَ گیشی بوتگ ءُ دومی نیمگ ءَ بہر کرتگیں بلوچستان ءِ بہرگاں جُتائیں سیاسی ءُ چاگردی ءُ معاشی جاور وَدی بوتگ اَنت۔ ایشی ءَ اَبید ایران ءُ پاکستان ءَ بلوچ راجی آجوئی ءِ واھِشت ءِ رِدا گہگیریانی پُژدر یک بوتگ۔

بلوچ راجی جیڑہ ءِ گیشواری:

کم وھدی ءُ دراج وھدی گیشواری

بلوچ راجی جیڑہ ءَ را بہر بہر ءَ چارگ بوت نہ کنت۔ بلوچ جیڑہ ءِ کولبند ءَ زور گپتگیں بلوچستان ءِ سئیں بہر ھوار اَنت۔ اگاں اوگانستان، پاکستان ءُ ایران بلوچ جیڑہ ءِ جمہوری گیشواری ءَ لوٹ اَنت گڈا آہاں الّمی ایں وڑاں وتی بُنیاتی لیکہ ءَ بدلی آرگ لوٹ اِیت ءُ بلوچان ءَ وتی سیمسر ءِ تہا منّگ لوٹ اِیت کہ آ اے دَمگ ءَ ھَستیں ایندگہ راجاں چہ جُتا اَنت ءُ ھواریں حقانی رِدا بروبر اَنت۔ نوکیں کرن ءَ راجی ھاکمی ءِ یک نوکیں لیکہے ءِ گیشینگ لوٹیت۔ نوکیں ھاکمی ءِ بندوبست ءِ رَہبند ءَ راجانی میان ءَ وت ماں وتی ءِ شریکداری بوگ لوٹیت۔ یک بنجائی لیکہ یے ءُ راجی وت واکیں صوبائی ھاکمی یے ءِ رَہبندے اے جیڑہ ءَ مناسبیں وڑے ءَ گیشوار کرت کنت ءُ بھیسہ ءُ وت ماں وتی مانگ ءِ یک نوکیں جوانیں شریکی یے ءِ گمان ءَ دیما آؤرت کنت۔ اے ملکانی راستیں لوٹاں منّگ ءِ رَہبندے ءَ شریکی پیداک کنگ لوٹیت۔ ذمّہ داریاں شریکی بوگ لوٹیت ءُ دراہیں راجاں موھ پُجّارینگ لوٹیت کہ آ اوگانستان، ایران ءُ پاکستان ءِ باز راجی ریاستاں یک نوکیں لیکہ یے ءَ گوں مھکم، مہذب، وشھال ءُ پہری ایں مردمانی بُنیاتے بہ پُجّارین اَنت۔

زمینی دروشم ءَ نیامی ایشیا ءَ ھَستیں بلوچستان مروچی رودراتک ءَ پاکستانی ریاست ءِ ہندوستانی دو راجی لیکہ ءُ روبرکت ءَ سلطنت فارس ءِ پشت کپتگینانی زوراکی ءُ دینی بُنیات پرستی ءِ زوراکی ءِ دنتان دُرشگ بوگ ءَ اِنت۔بلوچ راجی جیڑہ ءَ کم وھدی ءُ دراج وھدی گیشواری ءِ رِدا چارگی بیت۔ پاکستانی، ایرانی ءُ اوگانستان ءِ ھساب ءَ کم وھدی گیشواری درگیجگ بوت کنت وھدیکہ ہمساہگیں ملکاں بلوچ وت واکی ءِ مستریں جیڑہ ءَ دیما ایر کنان ءَ دراج وھدی گیشواری شوہازگ بوت کنت۔ کم وھد ءِ ھاترا، ھَستیں ریاستانی سیمسراں بلوچستان ءِ دراہیں بہرگاں یک بنجائی گیشواری یے ءِ گمان کنگ بوت کنت۔ روبرکتی بلوچستان ءِ ھساب ءَ، یک بُنجائی گیشواری یے پنچ بُنیاتی رَہبندانی ردا بوگ لوٹیت:

1. راجی وت واکی: اصولی واک مہلوک ءِ گورا بنت، بنجائی سرکار ءَ ’درملکی معاملہ، دیمپانی، میان استمانی مالیاتی نزیکی ءُ ایران ءِ تہا مہلوک ءِ میان ءَ مالی نزیکی، ءُ رَو ءُ آ ءُ ایندگہ‘ ھاسیں واک گون بنت۔ بنجاہ مہلوکی ریاست ءِ ایندگہ ادارگانی سرا ھاکمی ءُ وت واکی ءَ برجاہ دار اَنت۔
2. جمہوریت: بزاں مہلوک ءِ ھاکمی، پارلیمانی جمہوریت ءَ طاقت ءِ دراہیں پہناتاں، بنجاہ ءُ جمہوریہ دوئین بوگ لوٹ اَنت۔
3. شریکی: راجی جمہوریہ بُرز تریں سرکاری ادارگ چو کہ قانود ساچی، بندوبست ءُ آمیدگسی ادارگاں بروبریں شریکی بہ بیت۔ بروبریں شریکی ءِ ھاترا آبادی ءُ زمین ءِ ھساب دیما ایر کنگ بہ بیت۔
4. طاقت ءِ بہر ءُ بانگ: بُنجائی سرکار ءُ جمہوریہ دوئیناں آئین نبشتہ کنگ لوٹیت، کہ اے تچکیں قانود، رَہبند ءُ یاداشتانی ذریعہ ءَ قانود ساچی، بندوبست ءُ آمیدگسی واکانی میان ءَ زور ءِ بروبری ءَ برجاہ کن اَنت۔ ءُ بروبریں وڑے ءَ بُنجاہ ءُ راجی جمہوریہ دوئیں سرکارانی میان ءَ طاقت ءِ بہر ءُ بانگ بیت۔
5. مالی وت واکی: مالی وت واکی ءِ مانزمانی دیگ ءِ ھاترا، سُنگ جم کنگ ءِ طاقت ءَ بنجائی سرکار ءُ راجی جمہوریہ ءِ میان ءَ انچو بہر ءُ بانگ کنگ لوٹ ایت کہ راجی جمہوریہ ءَ را بنجائی سرکار ءِ ھاترا مالی وڑاں وت واک کنگ بہ بیت۔

یک دائمی مناسب ءُ دراج وھدی گیشواری یے وت واکی ءِ میان اُستمانی رِدا منّ اِتگیں رَہبندانی ردا بوگ لوٹیت ءُ راجانی وت واکیں بروبری بہ بیت کہ بہر ءُ بانگیں بلوچستان ءِ بازیں بہر یک راجی وت واکیں ھَستی یے ءِ دروشم ءَ وتی نیام ءَ بروبریں وڑا کنگ بہ بنت۔ وتی بُنجائی زمینی بستار ءِ ھساب ءَ، بلوچاں ہمساہگیں ملکاں گوں یک جمہوری نزیکی یے ءِ کردے پیلو کنگ ءِ ھاترا موھ دیگ بہ بیت۔

گیشواری ءِ یک گُمانے

ما، بلوچ اے پہ اے گپ ءَ ھچ دگری یے نہ مار اِنت کہ ایران، پاکستان ءُ اوگانستان ءِ ھساب ءِ لشکری طاقتاں گوں دیم پہ دیم بوگ ءَ اے سئیں ملکانی اِیردستی ءَ وَلگْوج کنگ بوت نہ کنت۔ بلوچ راجی جیڑہ ءِ بروبریں ءُ شرپ مندیں گیشواری ءِ گمان یورپ ءُ امریکہ ءِ پالیسی سازانی کوپگان اِنت۔ سویت یونین ءِ پُرشگ، ءُ سوشلٹ بلاک ءِ ہلاسی ءَ پد، ھواریں ریاستی ملک امریکہ ءِ سروکی ءَ روبرکت اے دنیا ءِ سیاسی ءُ معاشی میداناں سک باز تمرد بوان اِنت۔ بلوچ سرڈگار ءِ سرا سئیں ملکانی بلوچ وتی معاشی ءُ سیاسی رَکّھین ءِ ھاترا کجام ناں کجام وڑے ءَ روبرکتی ھاکمانی نیمگ ءَ چار اَنت۔ یورپ ءُ امریکہ ءِ مہذبیں دنیا، اوگانستان، پاکستان ءُ ایران ءَ زور دیگ ءِ بدل ءَ، سیکولر ءُ جمہوری ریاستانی تہا بدل کنگ ءَ پہ کمک کنگ، اے ملکانی بیمار ءُ غیر ذمہ داریں ریاستی بندوبست ءَ ودّینگ، ایشانی بُنیاد پرستی ءُ دینی آسردوستی ءِ ہلاسی ءِ سرا زور دیگ ءَ اَنت۔ روبرکتی راجاں راجدوستانی حقانی پلّہ مرزی ءَ پہ تچک ءَ دیما آیگ ءَ لوٹیت۔ اے درائین انصاف ءُ بروبری ءِ سیکولر ءُ رُژنا ھیالیں لیکہ ءِ پلّہ مرزی کنگ ءَ ھُدوہناکی نہ دار اَنت۔ سرد جنگ ءِ رِدا امریکہ ءُ روبرکت ءَ بلوچانی وت واکی ءِ واھشت ءَ سوویت یونین ءِ دیم کنزی ءِ دروشم ءَ چار اِتگ، ءُ آہانی ھلاپ ءَ فارسی ءُ پاکستانی لشکر ءُ سیاسی جُنزانی پلہ مرزی کرتگ۔ستمبر ءَ پد ءِ سیاست ءِ سُر ءُ پُر دَمگ ءَ اِیر دستیں راجانی راجی جیڑہ ءَ زورگ ءِ پابند اَنت۔ میانی ایشیا ءَ برجائیں تیل ءِ لئیب ءِ درگت ءَ بلوچستان زمینی ءُ تزویراتی ھساب ءَ اَرزشت داریت۔ لبرل ءُ سیکولر بلوچستان کہ پاکستان، ایران ءُ اوگانستان ءِ یک بُنیاد پرستیں ریگستانے ءِ میان ءَ اِنت، زِرباری نیامی ایشیا ءِ ایمنی ءُ وشھالی ءِ ھاترا جوان ءُ سانداریں کردے پیلو کرت کنت۔ بیست ءُ یکمی کرن ءِ اے نوکیں دنیا ءِ سیاسی سُر ءُ پُر چے بنت، لوٹیت کہ مہذبیں راج ایر دستیں راجانی گماناں بہ زور اَنت ءُ بیا اَنت، تُری ایشیا ءُ افریقہ ءِ پیسریگیں بالادستیں واجکار بیا اَنت ءُ وتی گْوست ءِ ناانصافیانی ہلاسی ءِ جُہد ءَ بہ کن اَنت، یک گپے درستانی سرا الّم ءَ تچک بوگ لوٹیت؛ زورگیری ءِ لئیب ءَ وَلگْوج کنگ ءِ بلوچ راج ءِ واھشت دائم ءَ ھَست بنت ءُ یک وت واک ءُ آجوئیں بلوچستانے ءِ جوڑ کنگ ءِ ھاترا بلوچ یک سانداریں طاقتے بیت۔

سرشون:

• Selig S. Harrison, In Afghanistan’s Shadow: Baloch Nationalism and Soviet Temptations, Carnegie

Endowment for Peace, New York 1981, pp. 96

• Shahid Fiaz, peace Audit Report 3, the peace Question in Balochistan, South Asia Forum for Human Rights, Katmandu 2003
• Selig S. Harrison, In Afghanistan’s Shadow: Baloch Nationalism and Soviet Temptations, Carnegie Endowment for Peace, New York 1981, pp. 158-159.
• Inayatullah Baloch, 1987, the Problem of ”Greater Balochistan”, Stener Verlag Wiesbaden GMBH Stuttgart, p.19.
• Balochistan at that time consisted of western makorana, Bashkard Gayaban Sistan, Sarhad, Saravan with good links with jiroft and kanoj…
• Baloch Inayatullah 1987, p:178.
• , p 182
• p: 182
• Khan, Mir Ahmad Yar Khan, Inside Balochsitan, Ma’aref Printers Karachi 1975, pp. 183,184. ¹⁰ Ahmad Ali Khan Waxir, Tarikh Kerman, p 65-66-, (In persian)
• Farhang- e Iran Zamin, Compiled and edited by: Iraj Afshar, Tehran 1990.
• Baloch Inayatullah 1987, p 143.
• Dr Naseer Dashti, Baloch in Iran: What Option they have?, Balochunity.org, http://www.balochunity.org/index.php?opinion+&did=157
• Selig S. Harrison, In Afghanistan’s Shadow: Baloch Nationalism and Soviet Temptations, Carnegie Endowment for Peace, New York 1981, pp.94 ¹⁵, pp 159. ¹⁶ Ibid., pp 99 ¹⁷ ibid., pp 103-104.

¹⁸ Kedouri 1995 p:14

 

 

[1] ساسانی بادشاہ، اُردشیر ءُ چوسرو انوشیروان ءِ وھداں فارس بلوچ جنگ فارس ءُ بلوچانی میان ءَ کینگ ءِ سَوَب بوتگ اَنت، لہتیں نبشتہ کارانی رِدا انوشروان ءِ بلوچانی ھلاپ ءَ لشکر کشّی پد ءِ ویل ذمہ وار اِنت کہ بلوچاں اے دَمگ یل داتگ۔ ساسانی لشکر ءُ ہپتمی کرن ءَ فارس ءِ سرا مسلمانانی اُرش ءِ وھداں عربانی ہمراہ داری کرتگ۔

[2] بلوچ راجی جیڑہ ءَ ایشی ءِ راستیں رنگ ءَ یک اِیردستے ءِ دروشم ءَ گندگ بوت کنت۔ 20 ملین مردم وتی اَبرمی ءُ بُنیاتی انسانی حقانی ھاترا یکّوئی جُہد کنگ ءَ اَنت۔ بلوچستان ءَ بہر ءُ بانگ کنوکیں وت گڑیں سیاسی سیمسرکہ بلوچ ءَ بہر کن اَنت، راستی ءَ اے بلوچ ءِ نہ منّتگیں سیمسر اَنت کہ آؤکیں سالاں ایشانی راستی پدّر کنگی بیت۔

[3] راجدپتری ھساب ءَ، بلوچاں کدی اوں زَرتُشت یا اسلام وتی چاگردی یا سیاسی زندگی ءَ ھوار نہ کرتگ۔ ایشی ءَ اَبید آہانی رَہشونی چہ کرناں کوہنیں دودمانی ءُ روایتی راجی تب ءِ ھساب ءَ بوتگ۔ ایشی ءَ چہ بلوچ مہلوک ءِ تہا یک آجو ھیال ءُ رواداریں تبے دیما اَتکگ۔ چہ کرناں بلوچ ءِ اے شرّی دنیا ءِ تہا بے دَروَر بوتگ ءُ دنیا وتی بُنیاد پرستی، شاؤنزم ءُ دین دوستی ءَ نامدار بوتگ۔