“تفتان” زیبای خفته سیستان و بلوچستان/ قله “تفتان” در فروردین‌ماه +فیلم و تصاویر
قله آتشفشانی نیمه‌فعال “تفتان” از قلل زیبای سیستان و بلوچستان است که در فصل بهار از چشم‌اندازهای بی‌نظیری برخوردار است و عاشقان طبیعت را به‌سوی خود فرامی‌خواند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از خاش، کوه تفتان که در 40کیلومتری شهرستان خاش واقع شده، قله‌ای بسیار دیدنی است که بلندترین قله سیستان و بلوچستان محسوب می‌شود و شاید کمتر کوهنوردی در ایران از صعود به آن بهره‌مند نشده باشد.
این کوه و قلل مرتفع آن از جمله قله‌های نیمه‌فعال آتشفشانی کشور است که به‌دلیل جذابیت ویژه در این منطقه گرم و خشک به‌عنوان یکی از مناطق نمونه گردشگری ملی و استانی به ثبت رسیده و همه‌ساله میزبان گردشگران داخلی و خارجی بسیار است.
کوه تفتان در اصطلاح محلی به “چهل‌تن” معروف است و میان بومیان منطقه شایع است که چهل تن از راشدین مذهبی در این کوه ناپدید شده‌اند. قله شمالی آن نیز به همین دلیل به اسم “کوه زیارت” معروف شده و در گذشته محل زیارت اهالی نواحی بوده است.
تنوع آب و هوایی، پوشش گیاهی و آب فراوان ناشی از این شاهکار طبیعت خوان گسترده‌ای است که از دیرباز تاکنون ساکنانش را بهره‌مند کرده و علاوه بر اینها استعداد گردشگری، تفریحی و ورزشی آن باعث شده تا همه‌ساله جمعیت فراوانی از مردم عادی، ورزشکاران و کوهنوردان از سراسر کشور جهت صعود به این منطقه سفر کنند.
این ناحیه به‌دلیل ارتفاع زیاد و وجود منابع آبی، جزو مناطق خوش آب و هوای استان سیستان و بلوچستان محسوب می‌شود و به همین دلیل علاقه‌مندان زیادی را با اهدافی نظیر کوهنوردی، تفریح، آب‌درمانی، لذت بردن از منابع طبیعی بکر و زیبا، باغات میوه، چشم‌اندازهای طبیعی و چشمه‌های آب معدنی گرم و سرد متعدد به منطقه می‌کشاند.
با توجه به ارتفاع زیاد منطقه در طول مسیر صعود تنوع اقلیمی، تنوع پوشش گیاهی و گیاهان دارویی به‌طور کامل در معرض دید ناظر بوده که همه علاقه‌مندان طبیعت و محققان را به صعود تشویق می‌کند. بهترین زمان برای صعود به تفتان ماه فروردین تا اوایل اردیبهشت‌ماه است.
در تابستان صعود به قله تقتان قدری طاقت‌فرسا بوده و در پاییز و زمستان صعود به آن دشوار و خطرناک است و عواملی مانند وزش شدید باد و وجود یخ در اطراف مخروط اصلی قله، می‌توانند به شکست یک برنامه صعود زمستانی منجر شوند.
روستاهای متعدد گردشگری در منطقه تفتان واقع شده که از مشهورترین آنها می‌توان به روستاهای “کوشه، تمندان، ترشاب، تمین، انجیرک، سنگان و خارستان” اشاره کرد.
روستاهای کوچک فراوانی مانند “ده‌رضا، جون‌آباد و دیزوک” در بخش‌های شمالی و همچنین “لادیز، سیاه‌جنگل، بن‌ده، سرده، جش، سراوگه، ده‌ملا و سرکهنو” در بخش‌های شرقی آن قرار دارد. ارتفاعات بلند تفتان در بسیاری از زمان‌های سال پوشیده از برف است که شب‌های بسیار سردی دارد.
منشأ رودها و جویبارها معمولاً فصلی هستند و بارش‌های موسمی و تند سبب پرآبی این رودها و جویبارها می‌شود. به‌طور کلی آب و هوای تفتان آب و هوایی معتدل، مرطوب و سرد بوده و اختلاف دمایی آن بین ساعات شب و روز نسبتاً زیاد است.
کوهنوردان برای صعود به قله تفتان باید از طریق دهستان “کوته” حرکت کرده و از آنجا به روستای “جم‌چن” عازم شده و از طریق “تنگ‌گلو” راه خود را ادامه دهند.
آب این منطقه دارای املاح گوگردی بوده و قابل مصرف نیست؛ بنابراین کوهنوردان باید از چشمه‌ای معروف به چشمه “آب‌خوش” که در نزدیکی تنگ‌گلو واقع شده و دارای آبی گوارا است، استفاده کنند.
از روستای کوته تا قله حدود 10 ساعت طول می‌کشد؛ ضمناً کوهنوردان می‌توانند از مسیرهای شمال شرقی، از طریق روستای سنگان به منطقه “گون تختی مسیر” (دودکش‌دره)، از جنوب از طریق آبادی “تلخ‌آب” و از شمال از طریق میرجاوه به تفتان صعود کنند. تاکنون دسته‌های بسیار زیادی از کوهنوردان به قله تفتان صعود کرده‌اند که اولین آن در سال 1272 هجری شمسی به‌سرپرستی ژنرال “سایکس” انگلیسی انجام شد.
وسعت حوزه آبریز اطراف تفتان جمعاً متجاوز از 8000 کیلومترمربع است که در حدود 3600 کیلومتر آن را دشت‌های هموار و اراضی زراعتی تشکیل می‌دهند و 4400 کیلومتر بقیه جنبه کوهستانی داشته و یا از تپه‌ماهور تشکیل شده‌اند.
در این حوزه هیچ رودخانه دائمی و قابل ذکری وجود ندارد و فقط در کوهستان‌های مرتفع آبریز تفتان مانند کوشه، تمین و سیاه‌جنگل تعدادی چشمه‌سار دایمی دیده می‌شوند. از رودخانه‌های سیلابی این حوزه می‌توان به رودخانه‌های سیلابی “لادیز” و “انده” در میرجاوه اشاره کرد.
این رودخانه‌ها فقط در مواقع بارندگی‌های شدید، مدت کوتاهی آب دارند که همین آب‌ها منشأ اصلی تغذیه آب‌های زیرزمینی دشت‌ها محسوب می‌شوند. آب معدنی جزو اولین داروهای طبیعی بشر بوده که آثار استفاده از آن از چند هزار سال قبل تاکنون وجود دارد. علاوه بر ترکیب شیمیایی و فیزیکی آب معدنی،
عوامل دیگری مانند آب و هوای منطقه و ارتفاع می‌تواند در درمان بیماران مؤثر واقع شود که منطقه تفتان از این ویژگی‌ها به‌نحو مطلوب برخوردار است. اثرات آب‌های معدنی بر بیماران متفاوت است که می‌توان از اثر روی دستگاه گوارش از طریق ازدیاد تبادلات بافتی، اثر ضدحساسیت، اثر کانی‌سازی و باکتری‌کشی در بدن نام برد. چشمه آب معدنی “جم‌چن” در شمال غربی کوه تفتان، چشمه آب معدنی “آمنی” در غرب تفتان در منتهی‌الیه رودخانه “بیدسر”،
چشمه آب معدنی “برآبک” در شمال قله تفتان، چشمه آب معدنی “یوسف‌آباد” در غرب کوه تفتان، آب معدنی “ترشاب” در نزدیکی روستایی به همین نام در جنوب تفتان، چشمه معدنی “مرغاب” در جنوب شرق کوه تفتان، چشمه آب معدنی “کولکو” و “پوچلگی” و “پاول” در شرق تفتان و چشمه آب معدنی “گنج امین” در غرب روستای سنگان از چشمه‌های آب معدنی منطقه هستند که علاوه بر قابلیت درمانی باعث جذب گردشگران بنا به دلایلی مانند زیبایی و همچنین تزیین ویژه با گل‌ها و گیاهان شده است.
یکی از جاذبه‌های گردشگری و طبیعی که در تفتان جنوبی و در نزدیکی روستای تمندان واقع شده، دریاچه سردریا است که در فاصله 75 کیلومتری شهرستان خاش قرار دارد.
این دریاچه از 3 دریاچه کوچک در قلل کوه تفتان تشکیل شده و عمق 2 دریاچه قسمت شمالی کم و اغلب دارای آبی گواراست و دریاچه دیگری که نسبتاً بزرگ‌تر است آب دائمی و شور دارد. این پدیده از جاذبه‌های طبیعی ویژه ناحیه بلوچستان است؛ دریاچه سردریا دارای ارتفاعات زیبا و پوشش گیاهی با گونه‌های مختلف دارویی است. از جمله گونه‌های معروف منطقه “زیتون وحشی، بنه و بادام کوهی” است.
این دریاچه از منابع آبی تفتان محسوب می‌شود که در انتهای مسیر دامنه‌های غربی محیطی مناسب برای قایق‌سواری و ماهیگیری محسوب می‌شود. البته قابل ذکر است که گاهی بر اثر خشکسالی‌های حاکم بر استان آب دریاچه کاهش یافته، ولی با این حال یکی از مناطق گردشگری زیبای این خطه محسوب می‌شود.
