زاهدان (دُزآپ) شهر حاشیه‌نشین‌‌ها
ناصر بلیده‌ای دبیر حزب مردم بلوچستان به زمانه می‌گوید، اگر بودجه‌ای برای سیستان و بلوچستان در نظر گرفته شود، بیشتر برای تقویت نیروهای انتظامی و کنترل مرزها، گسترش پروژه‌های سپاه و استخدام مردم غیر بومی در این منطقه است و در عمل این بودجه توجهی به حل معضلات اقتصادی و اجتماعی ندارد.
مشکلی که از دهه‌ها پیش آغاز شده اینک به بیشترین میزان خود رسیده است، به گونه‌ای که بخش قابل توجهی از مردم این استان حاشیه‌نشین هستند و زاهدان مرکز این استان به تناسب سرانه جمعیت رکورد بیشترین آمار حاشیه‌نشینان را در سطح شهرهای بزرگ ایران به خود اختصاص داده است.
بر اساس گزارش خبرگزاری مهر که روز ۱۲ آذرماه منتشر کرده است، حاشیه‌نشینی ۳۰ درصد از جمعیت و مساحت زاهدان را در بر می‌گیرد.
با اینکه گفته می‌شود بیشترین رشد بودجه استان‌ها در سال ۱۳۹۳ خورشیدی مربوط به سیستان و بلوچستان است، اما مسئولان دولتی کماکان از حاشیه‌نشینی در این منطقه به‌عنوان معضلی با «رشد فزاینده» از آن نام می‌برند.
ناصر بلیده‌ای دبیر حزب مردم بلوچستان به زمانه می‌گوید، اگر بودجه‌ای برای سیستان و بلوچستان در نظر گرفته شود، بیشتر برای تقویت نیروهای انتظامی و کنترل مرزها، گسترش پروژه‌های سپاه و استخدام مردم غیر بومی در این منطقه است و در عمل این بودجه توجهی به حل معضلات اقتصادی و اجتماعی ندارد.
زندگی نکبت‌بار حاشیه‌‌‌ها
زاهدان یازدهمین شهر پرجمعیت ایران که ساکنان آن ۸۰۰ هزار نفر است، ۳۰۰ هزار نفر آن حاشیه‌نشین هستند. حاشیه‌نشینی در بیشتر شهرهای بزرگ ایران به چشم می‌خورد.
زاهدان یازدهمین شهر پرجمعیت ایران که ساکنان آن ۸۰۰ هزار نفر است، ۳۰۰ هزار نفر آن حاشیه‌نشین هستند. حاشیه‌نشینی در بیشتر شهرهای بزرگ ایران به چشم می‌خورد. مردم حاشیه‌نشین از امکانات کافی شهری برخوردار نیستند و آمار بزهکاری اجتماعی نیز در بین آنان به‌طور چشمگیری وجود دارد.
خبرگزاری مهر درباره وضعیت حاشیه‌نشینان زاهدان چنین نوشته است: «با پیشروی به سمت شمال شهر زاهدان که به “بام زاهدان” نیز شهرت دارد رد پای ادارات نیز کمرنگ می‌شود به گونه‌ای که کوچه‌های خاکی، تکثر واحدهای مرغ پرکنی در جوار خیابان، زباله‌های پراکنده، عبور کانال‌های فاضلاب از میان محله‌ها و تجمع معتادان خیابانی پر رنگ‌تر و محرومیت از خدمات شهری به وضوح خودنمایی می‌کند.»
در کنار گرفتاری‌هایی مانند نبود آب و برق، اغلب خانواده‌ها تنها در یک اتاق زندگی می‌کنند و ۸۰ درصد واحدهای مسکونی بدون پروانه ساختمان هستند.
به نظر می‌رسد، غیر از خانواده‌های حاشیه‌نشین، دیگر شهروندان زاهدان نیز از مشکل مسکن رنج ببرند، چون عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی چندی پیش گفته بود، بیش از یک میلیون خانوار در ایران در یک اتاق زندگی می‌کنند و این شرایط نگران کننده است در عین حال حاشیه‌نشینی نیز وجود دارد.
گفته می‌شود حاشیه‌نشینی ۲۲ درصد از گستره این استان را تشکیل می‌دهد که عمده آن در شهرهای زاهدان، چابهار و زابل وجود دارد.
مسلم سیدالحسینی شهردار زاهدان نیز در گفت‌وگو با مهر گفته است: «مساحت دو هزار و ۵۰۰ هکتاری با منشا اسکان غیر رسمی و ۵۰۰ هکتار با اسکان پراکنده زاهدان، پس از مشهد مقدس بیشترین حاشیه‌نشین را در کشور از نظر مساحت به خود اختصاص داده است و به تناسب سرانه جمعیت می‌توان گفت زاهدان در کشور مقام نخست حاشیه‌نشینی را دارد.»
ابوالفضل رضوی معاون توسعه روستایی و مناطق محروم ایران در شهریورماه گذشته گفته بود هشت تا ۱۱ درصد از کل جامعه ایران حاشیه‌نشین هستند.
همچنین طبق گفته مرتضی میرباقری قائم مقام وزیر کشور در امور اجتماعی و فرهنگی، ۹ میلیون نفر در شهرهای بزرگ کشور حاشیه نشین هستند.
طرح‌هایی در حکم خوراندن آسپرین
ازجمله دلایلی که برای گسترش حاشیه‌نشینی در استان سیستان و بلوچستان ذکر می‌شود، خشکسالی و مهاجرت گسترده مردم روستاها به شهر زاهدان است.
عمق محرومیت و شکاف ایجاد شده بین مناطق شمال و جنوب شهر زاهدان به گونه ای‌است که اقدامات انجام شده به چشم نمی‌آید.
استاندار سیستان و بلوچستان گفته تا زمانی که به توسعه و ایجاد امکانات در روستا اندیدشیده نشود از روند مهاجرت به سمت شهرها و حاشیه‌نشینی نمی‌توان جلوگیری کرد.
به گفته یکی از نمایندگان مجلس بحران آب و خشکسالی، مرزهای شرقی ایران را خالی از سکنه کرده است به طوری که ۲۰۰ روستای استان سیستان و بلوچستان خالی از سکنه شده‌اند.
جواد هروی نماینده قائنات پیش‌بینی کرده است با این وضعیت مدیریت، تا پنج سال آینده هیچکس برای زندگی در مناطق شرقی کشور باقی نخواهد ماند.
علی اوسط هاشمی از اقداماتی برای حل مشکل حاشیه‌نشینی در این استان خبر داده اما گفته است «طرح‌های ایجاد شده در حال حاضر حکم خوراندن آسپرین به بیماری دارد که نیاز به جراحی فوری دارد».
استاندار سیستان و بلوچستان به خبرگزاری مهر گفته است، عمق محرومیت و شکاف ایجاد شده بین مناطق شمال و جنوب شهر زاهدان به گونه ای‌است که اقدامات انجام شده به چشم نمی‌آید.
واگذاری استان‌ها به اهالی استان
حسن روحانی در یکی از آخرین سخنرانی‌های خود در ۱۱ آذرماه در استان گلستان گفت: «نظر ما این است که کار استان‌ها را قدم به قدم به هر استان واگذار کنیم چون اهل هر استان خطرات و مشکلات استان خود را بهتر می شناسند.»
تاکید حسن روحانی بر واگذاری استان‌ها به «اهل هر استان» در حالی است که فعالان حقوق اقلیت‌ها بارها از واگذاری پست استانداری‌ها به افراد غیر بومی انتقاد کرده‌اند.
ناصر بلیده‌ای با انتقاد از عملکرد آقای روحانی می‌گوید، معلوم شد آقای روحانی هم قبل از انتخابات و بعد آن هم هیچگونه طرحی برای بهبود وضعیت بلوچستان و دیگر اقلیت‌ها نداشته؛ تنها چند وعده داده که به آنها هم عمل نکرده است.
حسن روحانی در نخستین سفر‌های خود به مراکز استان در سیستان و بلوچستان تاکید ویژه‌ای بر مسئله بهبود وضعیت اقتصادی کرد.
او گفته بود، در دولت یازدهم تحولاتی در زمینه «گازرسانی به ایرانشهر، زاهدان، خاش، زابل و چابهار»، «آبرسانی»، «توسعه معادن و بنادر و راه‌آهن» و «ترانزیت در استان سیستان و بلوچستان» رخ خواهد داد.
از طرفی دیگر به گفته محمدباقر نوبخت معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهوری، دولت برای جبران کاستی‌های منطقه بیشترین رقم رشد بودجه استان‌ها را به استان مرزی سیستان و بلوچستان اختصاص داده است.
او گفته بود در سال ۹۳ از بودجه سه هزار میلیاد تومانی ردیف در اختیار، چهار هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال برای آبرسانی روستایی، پنج هزار میلیارد ریال برای بهسازی جاده‌ها و ۱۵ هزار میلیارد ریال برای راه آهن سیستان و بلوچستان در نظر گرفته خواهد شد.
آقای بلیده‌ای در پیوند با مسئله بودجه در استان سیستان و بلوچستان می‌گوید: «اگر بودجه هم رشد داشته، برای تقویت نیروهای نظامی و افزایش تعداد پایگاه نیروهای سپاه در منطقه بوده است. بودجه برای یکسری بخش‌های بندری اختصاص داده می‌شود که بیشتر در دست سپاه هستند. سرمایه‌گذاری در بخش خدمات اجتماعی و راه‌سازی بسیار کم است و این‌طور نیست که چیزی به مردم منطقه برسد.»
این فعال بلوچ به تبعیض در مسئله استخدام افراد بومی در منطقه اشاره می‌کند و به گفته او شمار زیادی از کارمندان موسسات دولتی را افراد غیر بومی تشکیل می‌دهند.
ناصر بلیده‌ای وجود تبعیض در سیستان و بلوچستان را از دلایل مهم ماندگاری معضل حاشیه‌نشینی در این استان می‌داند.
